بررسي عملكرد، اجزاء عملكرد، ضرايب همبستگي و تجزيه عليت ارقام پنبـه در شرايط تنش خشكي

Yield, Yield Components, Correlation Coefficients and Path Analysis of Cotton Cultivars under Drought Stress

تعيين نحوه و ميزان تأثيرگذاري عوامل مؤثر بر عملكرد ارقام پنبه نقش به سزايي در ارزيابي عملكرد در شرايط تنش خشكي دارد. لذا اين پژوهش به منظور تعيين عملكرد، اجزاء عملكرد، ضرايب همبستگي و اثرات مستقيم و غير مستقيم اجزاء مؤثر بر عملكرد بر روي چهار رقم حساس و متحمل به خشكي پنبه انجام گرفت. ارقام پنبه به عنوان كرت هاي فرعي در سه سطح آب مصرفي به عنوان كرت هاي اصلي (آبياري به ميزان (I33%) 33%، (I66%) 66% و (I100%) 100% نياز آبي) به صورت كرت هاي خرد شده، در قالب بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار در مزرعه ايستگاه تحقيقات كشاورزي كاشمر در سال 1390 مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج نشان داد تمامي اجزاء عملكرد پنبه (به جزء وزن غوزه) به طور معني داري تحت تأثير تنش خشكي قرار گرفتند. نتايج همچنين نشان داد ابقاء تعداد بالاتر غوزه در بوته عامل اصلي اختلاف ارقام در رابطه با عملكرد وش مي باشد. در شرايط تنش همبستگي بالا و معني دار بين عملكرد وش با تعداد غوزه در بوته، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت مشاهده شد. درصورتي كه در شرايط آبياري كامل اين همبستگي تنها بين دو صفت ارتفاع بوته و عملكرد بيولوژيك ديده شد. نتايج تجزيه عليت با استفاده از ضرايب همبستگي ساده نشان داد كه مهم ترين جزء مؤثر بر عملكرد در شرايط تنش خشكي و آبياري كامل عملكرد بيولوژيك مي باشد و اجزاء ديگري چون تعداد و وزن غوزه، درصد زود رسي و شاخص برداشت با تأثير غير مستقيم بر اين جزء سبب افزايش عملكرد وش مي شوند.

Determining environment ndash associated alterations in grain yield is important in yield assessment under drought stress. Therefore this study was carried out to determine the correlation coefficients and direct and indirect effects of effective components on yield in four drought tolerant and susceptible cotton cultivars. Cotton cultivars were considered as sub plots and 3 levels of irrigation regime [33% (I33%), 66% (I66%) and 100% (I100% of water requirement)], designated as main plots in a split plot based on complete block design with three replications at Agricultural Research Station of Kashmar, Razavi Khorasan of Iran in 2011. The results showed that all yield components, except boll weight, were negatively and significantly affected by drought stress. The results also showed that retention of greater boll numbers per plant was the main component of cultivars difference in terms of cotton seed yield. High and significant correlations were observed between yield and boll number per plant, biological yield and harvest index under drought stress. While there was only significant correlations between seed yield with plant height and biological yield under nonstress condition. Path analysis showed that the most important component of cotton seed yield is biological yield under both drought stress and nonstress conditions and other components such as: boll number and weight, earliness percent and harvest index caused an increase in cotton seed yield by indirect effect on this component.