ارزيابي شاخص‌هاي كارآيي نيتروژن در تناوب‌هاي دوگانه گندم در ايلام

Study of Nitrogen Use Efficiency Indices in the Double Cropping Rotations of Wheat (Triticum aestivum L.) in Ilam

به منظور تعيين مناسب ترين تناوب دوگانه و ميزان نيتروژن از نظر شاخص هاي كارآيي نيتروژن در سال زراعي 92 - 1391 در ايلام آزمايشي به صورت كرت هاي خرد شده بر پايه بلوك هاي كامل تصادفي در 4 تكرار اجرا شد. فاكتور اصلي در 6 سطح شامل گياهان (پركو، بوكو، شبدر برسيم، تربچه روغني و تركيب سه گياه رامتيل، فاسليا، شبدر برسيم) و آيش و فاكتور فرعي كود نيتروژن در چهار سطح (صفر، توصيه كودي، 50% كمتر و 50% بيشتر از توصيه كودي) در نظر گرفته شد. بيشترين و كمترين عملكرد اقتصادي به ترتيب به تناوب پركو گندم و تناوب آيش: گندم تعلق داشت. نتايج آزمايش نشان داد كه تناوب زراعي و كود نيتروژن دار و اثر متقابل آنها تأثير معني داري بر كارآيي جذب، بهره وري و مصرف نيتروژن داشت. بيشترين و كمترين كارآيي مصرف نيتروژن به ترتيب در تناوب تربچه روغني گندم ( 24.63 كيلوگرم بر كيلوگرم) و تناوب آيش گندم ( 10.29 كيلوگرم بر كيلوگرم) مشاهده شد، بالا بودن كارآيي مصرف نيتروژن در تناوب تربچه روغني گندم ناشي از كارآيي بهره وري بالاي نيتروژن در اين تناوب بود. بيشترين و كمترين كارآيي بهره وري نيتروژن به ترتيب در تناوب تربچه روغني گندم ( 25.56 كيلوگرم بر كيلوگرم) و آيش گندم ( 15.09كيلوگرم بر كيلوگرم) مشاهده گرديد. تناوب پركو گندم با مصرف نيتروژن در حد توصيه كودي براي گندم به علت عملكرد اقتصادي و كارآيي مصرف و جذب نيتروژن بالا، مناسب تر از ساير تناوب ها ارزيابي شد.

This study was carried out under temperate climate condition of Ilam province, Iran, during 20122013 growing season to determine the suitable crop rotation for enhancing nitrogen uptake, utilization, and use efficiency of wheat. A two factor experiment was laid out as split plot arrangement (RCBD) with four replications. The main plots consisted of 6 presowing plant treatments (control, Perko, Buko, Clover, Oilseed radish and combination of three plants Ramtil, Phaselia, Clover), and subplots were allocated to four levels of nitrogen fertilizer (Zero, conventionally recommended fertilizer, 50% lower and 50% higher than the recommended fertilizer). Results showed that nitrogen use efficiency (NUE), nitrogen uptake efficiency (NUpE), nitrogen utilization efficiency (NUtE) and nitrogen efficiency ratio (NER) in wheat were significantly affected by crop rotation and nitrogen fertilizer and their interaction. The lowest and highest nitrogen use efficiencies were achieved in oilseed radishwheat and fallowwheat rotations. The greatest nitrogen use efficiency in oilseed radishwheat was due to high utilization efficiency of nitrogen in the rotation. The greatest and smallest nitrogen utilization efficiencies (NUtE) were observed in oilseed radishwheat and fallowwheat rotations, respectively. Perkowheat rotation with application of nitrogen at the conventional level for wheat brings about an acceptable economic yield and high nitrogen uptake and use efficiency and seems to be advantageous to other rotations.