بررسي برخي پاسخ‌هاي فيزيولوژيك و عملكرد ارقام نخود(Cicer arietinum L.) به رژيم آبياري و شوري

Evaluation of Some Physiological and Grain Yield Responses of Chickpea (Cicer arietinum L.) Cultivars to Irrigation Regimes and Salinity

به منظور بررسي پاسخ برخي صفات فيزيولوژيك و عملكرد پنج رقم نخود به سطوح مختلف رطوبتي و شوري دو آزمايش مجزا (گلداني و مزرعه اي) انجام شد. در آزمايش گلداني اثر چهار سطح شوري (شاهد، 50، 75 و 100 ميلي مولار كلرور سديم) بر پنج رقم نخود آرمان، آزاد، هاشم،ILC482 و نورآباد به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار بررسي شد. در آزمايش مزرعه اي پاسخ اين ارقام به چهار رژيم آبياري (بدون آبياري (ديم)، 75، 100 و 150 ميلي متر تبخير از تشت تبخير كلاس A) به صورت كرت هاي خرد شده با سه تكرار بررسي شد. نتايج آزمايش گلداني نشان داد كه در مقايسه با شرايط شاهد، افزايش شوري سبب افزايش تجمع پرولين، غلظت سديم، نسبت سديم به پتاسيم و در عين حال كاهش غلظت پتاسيم، محتواي آب نسبي و وزن خشك بوته هاي نخود شد. رقم ILC482 در مقايسه با ساير ارقام از تجمع بالاتر پرولين، غلظت پايين تر سديم، كاهش كمتر ماده خشك و لذا تحمل بيشتر نسبت به شوري برخوردار بود. در آزمايش مزرعه اي طولاني كردن دور آبياري سبب افزايش تجمع پرولين و كاهش شاخص سطح برگ، عملكرد بيولوژيك و دانه نخود شد. سطوح آبياري پس از 75، 100 و 150 ميلي متر تبخير از تشت تبخير به ترتيب با ميانگين 1964، 1675 و 1503 كيلوگرم در هكتار سبب افزايش 114، 9/83 و 0/64 درصدي عملكرد دانه نخود شدند. ارقام نورآباد و هاشم به ترتيب با ميانگين 1610 و 1361 كيلوگرم در هكتار بيشترين و كمترين عملكرد دانه را به خود اختصاص دادند. اگرچه براساس يافته هاي مزرعه اي احتمالاً كشت رقم نورآباد حتي با انجام آبياري تكميلي پس از 150 ميلي متر تبخير مي تواند سبب بهبود چشم گير عملكرد دانه كشت بهاره نخود نورآباد لرستان شود، ولي از نتيجه دو آزمايش حاضر مي توان چنين استنباط نمود كه رقم ILC482 هم در شرايط مختلف آبياري مزرعه و هم شوري آب آبياري ثبات عملكرد ماده خشك بهتري دارد.

In order to investigate some physiological responses and grain yield of five chickpea cultivars under different levels of moisture and salinity, two experiments (i.e. a pot and a field experiment) were conducted in 2012. In the pot experiment, effects of four salt levels (i.e. control, 50, 75 and 100 mM of NaCl) on five chickpea cultivars, i.e. Arman, Azad, Hashem, ILC482 and Noorabad were studied in a 3replicate factorial completely random design experiment. In the field experiment, responses of the latter cultivars to four moisture regimes (i.e. no irrigation, irrigation after 75, 100 and 150 mm of evaporation) based on evaporation from a ClassA Standard Pan were evaluated in a 3replicate splitplot randomized complete block experiment. Data obtained from the pot experiment indicated that proline accumulation, Na+ concentration and Na+/K+ were increased, but K+ concentration, relative water content and plant dry mass were decreased with increase in salt level. Since cultivar ILC482 tended to indicate a greater proline concentration, in contrary to a smaller Na+ concentration and plant dry mass, compared to the remaining cultivars, it seemed to be more tolerant to the salinity. Data from the field experiment confirmed that delayed irrigation leads to increase in proline accumulation and decreases in leaf area index, plant dry mass and grain yield. Irrigating chickpea after 75, 100 and 150 mm evaporation resulted in 1964, 1675 and 1503 kg/ha of grain yield, leading to 114%, 84% and 64% increases in grain yield, respectively, compared to the no irrigation control. Cultivars Noorabad and Hashem produced the greatest (i.e. 1610 kg/ha) and smallest (i.e. 1361 kg/ha) grain yields, respectively. According to the findings of this oneyear field study, seeding cultivar Noorabad concomitant to irrigation after 150 mm evaporation could, perhaps, lead to a substantial increase in grain yield in Noorabad region of the Lorestan Province in Iran. Though, cultivar ILC482 tended to indicate a more stable plant dry mass, when subjected to different irrigation regimes and different levels of saline water.