بررسي عوامل موثر بر كيفيت ماليات در ايران با استفاده از رويكرد سلسله مراتبي

Analysis of Factors Affecting Tax Quality Based on Analytical Hierarchy Process (AHP)

مالیات به عنوان یكی از اصلی‌ترین ابزارهای كسب درآمد دولت‌ها در مسیر دستیابی به اهداف اقتصادی و اجتماعی مطرح است. گسترش و تنوع فعالیت‌های اقتصادی و نقش فزایندة دولت‌ها در ایجاد و گسترش خدمات عمومی، تأمین اجتماعی و گسترش تعهدات دولت در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی و تلاش در جهت تحقق رشد اقتصادی و توزیع عادلانه درآمد، پرداخت و دریافت مالیات را به مسئله‌ای مهم و مؤثر تبدیل نموده است. لذا هدف این مقاله بررسی كیفیت مالیات و عوامل موثر بر آن است كه بر اساس پرسشنامه (95 عدد) و با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی میسر شده است. براساس یافته‌های این تحقیق، عوامل مؤثر بر كیفیت مالیات به‌ترتیب اولویت بدین صورت است: "هزینه‌های دریافت مالیات" (26. 1 %)، "زمان وصول مالیات" (23. 7 %)، "استفاده از نرخ و منبع مالیاتی مناسب" (17. 2 %)، "استفاده از قوانین و دستورالعملهای مناسب و قابل اجرا" (11. 8 %)، "بسترهای مناسب مالیاتی " (8. 2 %)، "عملكرد مناسب سازمان مالیاتی" (5. 9 %)، "پاسخ‌گویی مالیاتی" (4. 1 %) و "اطلاع و آگاهی مودیان مالیاتی" (3. 1 %). به عبارتی می‌توان گفت كه هزینه‌ها و زمان وصول مالیات، اهمیت خاصی در افزایش كیفیت مالیات داشته و در این مسیر نباید از نرخ مالیاتی و تنوع منابع آن و قوانین و دستورالعمل‌ها غافل شد. 

Tax is one of the main financing ways for governments in achieving social and economic objectives. Expanded and diversified economic activities, the increasing role of governments in developing public services and social security, government commitments expansion in the fields of social and economic development, and efforts to achieve economic growth and income distribution have made tax payments as an important and effective issue. Therefore, the paper is aimed to investigate tax quality and factors affecting it using analytical hierarch process and based on questionnaire. Findings show that tax quality factors preferences are as following: "Tax receiving expense"(26.1%)," Time of Tax receiving "(23.7%),"the appropriate tax rate and source"(17.2%),"appropriate and applicable rules and procedures"(11.8%), "reasonable tax Grounds" (8.2%), "the proper functioning of the Tax Organization"(5.9%),"tax accountability"(4.1%), and "taxpayers awareness" (3.1%). In other words, costs and time of tax collection have important roles in increasing tax quality. In this regard, tax rates, diversity of its sources and rules should not be ignored