الگوهاي كالبدي حسينيه ها : ريشه ها و تحولات

ابهام در سير تحول كالبدي حسينيه ها در ادبيات تاريخ شناسانه معماري، انگيزه اصلي ورود به اين پژوهش است. اين نوشتار در جست وجوي روندهاي كالبدي فرهنگي است كه به ظهور پديده منحصربه فرد شهري ايران دوران اسلامي، يعني «حسينيه» ـ به عنوان گونه اي از فضاي شهري كه براي آيين عزاداري كاربرد دارد (در مقابل عنوان عام تر تكيه)ـ منجر شده است. اين پژوهش، با رويكرد تفسيري تاريخي و تاريخ نگاري علي به همراه استدلال منطقي با تاكيد بر «شكل شناسي» نمونه هاي موجود و با محور قرار دادن تحول تاريخي فرهنگي منجر به پيدايش اين آيين ها، به بررسي نقش عوامل فرهنگي كالبدي موثر و فرضيه هاي جديد قابل طرح در اين موضوع پرداخته و مواردي را همچون فاصله داشتن الزامات رفتاري آيين هاي خاص مكان با چارچوب فرهنگي كالبدي مسجد، نقش تكاياي صوفيه و نيز هويت جويي اجتماعي، در عرصه محيط مصنوع، مطرح كرده و در كنار آن، فرضيه تاثير عوامل داراي جنبه معمارانه بيشتر مانند داشته هاي معماري ايران در نقطه تحول، نمونه هاي الگووار حسينيه هاي متقدم و الزامات تكنيكي معماري سنتي ايران، به عنوان فرضياتي براي بروز ويژگي هاي فيزيكي اين قالب كالبدي شهر ايراني، بيان نموده و به ارائه شواهد تاريخي درباره آن ها اقدام كرده است. پس از بررسي اين فرضيه ها، به نظر مي رسد كه همه آن ها با قوت و ضعف، در نقاط مختلف، تاثيرگذار بوده باشند و توسعه سريع آيين هاي عزاداري و نيز همگاني و غيردولتي بودن بسياري از تاسيسات مرتبط با آن، به الگوگيري هاي سريع از راه حل هاي كالبدي در دسترس منجر شده باشد كه به تدريج در طول چهار قرن پالايش شده است.