باغ سعادت آباد اصفهان در آينه مثنوي گلزار سعادت

در مطالعه آن دست از بناهاي تاريخي ايران كه بخش هايي از آن با همه آن از ميان رفته است، نقش منابع مكتوب و تصاوير بسيار پررنگ مي شود. ازآنجاكه در مطالعه اين نوع بناها، كوچك ترين اطلاع افزون تري نيز مي تواند مفيد باشد، شناسايي و بررسي همه منابع موجود بسيار اهميت دارد. يكي از انواع كمترديده منابع تاريخ معماري كه گاه ممكن است درباره گونه اي بناهاي تاريخي يا يك بناي خاص اطلاعاتي به دست دهد، متون ادبي منظوم است. هدف از اين مقاله، معرفي و بررسي قابليت هاي يك نمونه از اين متون است. منظومه گلزار سعادت اثر ميرزامحسن تاثير تبريزي (۱۰۶۰ـ۱۱۲۸ق)، در وصف باغ سعادت آباد اصفهان سروده شده، و جزو آثار منظوم اندك شماري است كه به طور كلي به وصف معماري چند بنا مي پردازد. به جرئت مي توان گفت كه برخي اطلاعات موجود در گلزار سعادت، در هيچ يك از منابع درجه اول و درجه دوم ديگر نيامده و از اين نظر بي همتاست. همچنين، ازآنجاكه همه بناهاي وصف شده در اين منظومه از ميان رفته، اهميت اطلاعات آن دوچندان مي شود. در اين مقاله، ابتدا به معرفي مختصر باغ سعادت آباد و مثنوي گلزار سعادت مي پردازيم، و سپس مي كوشيم تا از طريق تحليل محتواي اين متن، و در موارد ممكن با تطبيق اطلاعات آن با ديگر منابع، تصويري از اجزاي معماري باغ سعادت آباد به دست دهيم؛ و در نهايت، طرحي كلي از پلان اين باغ ترسيم كنيم. متن گلزار سعادت نشان مي دهد كه در زمان شاه سلطان حسين بخش هايي به اين باغ افزوده شده كه تاكنون در هيچ منبع ديگري از آن نامي برده نشده است.