تجزيه ژنتيكي صفات مورفولوژيك مرتبط با عملكرد و اجزاي عملكرد دانه برنج در نسل‌هاي F2 حاصل از تلاقي‌هاي داي‌آلل

Genetic Dissection of Morphological Traits Related to Rrice Grain Yield and Yield Components in F2 Generations Derived from Diallel Crosses

به منظور تجزيه ژنتيكي صفات مورفولوژيك مرتبط با عملكرد دانه در برنج، شش رقم، حسني، شاه پسند، كادوس، واندانا، هاشمي و IR36 به همراه نسل هاي F2 حاصل از تلاقي هاي كامل داي آلل، در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه پژوهشي دانشكده علوم كشاورزي دانشگاه گيلان در سال 1391 كاشته و صفات مختلف مرتبط با عملكرد و اجزاي عملكرد در آن ها اندازه گيري شد. تجزيه واريانس داده ها اختلاف معني داري را در بين ژنوتيپ ها در سطح احتمال يك درصد براي كليه صفات مربوطه نشان داد. تجزيه ژنتيكي به روش هيمن نشان داد كه به غير از صفات تعداد خوشه در بوته، طول برگ پرچم و وزن هزار دانه، ساير صفات تحت كنترل اثر غالبيت ناقص ژن ها قرار داشتند و وراثت پذيري خصوصي نسبتاً بالا براي آن ها مبين سهم بيشتر اثر افزايشي ژن ها در كنترل آن ها بود. در مقابل، صفات تعداد خوشه در بوته، طول برگ پرچم و وزن هزار دانه توسط اثر فوق غالبيت ژن ها كنترل شدند و وراثت پذيري خصوصي پايين آن ها نيز نشان دهنده نقش اثر غيرافزايشي ژن ها در كنترل آن ها بود. نتايج اين پژوهش نشان داد كه تنوع قابل ملاحظه و قابل انتقال به نتاج براي بيشتر صفات مرتبط با عملكرد دانه، در جمعيت مورد نظر وجود دارد و از اين رو با انتخاب ژنوتيپ هاي برتر و افزايش ژن هاي با اثر افزايشي در طي نسل هاي مختلف مي توان عملكرد دانه و صفات وابسته به آن را تا حدود زيادي در جمعيت مورد مطالعه اصلاح كرد.

To assess the genetic control of morphological traits related to grain yield in rice, six cultivars, Hassani, Shahpasand, Kadous, Vandana, Hashemi and IR36, together with F2 generations derived from complete diallel crosses, were evaluated in a randomized complete block design with three replications in research field of College of Agricultural Siences, the University of Guilan, during 2012, and morphological traits related to yield and yield components were measured. Analysis of variance of the data showed that there were significant differences among genotypes at 1% probability level for all measured traits. The genetic analysis by Hayman method showed that except panicle number per plant, flag leaf length and 1000 grain weight, other traits were influenced by partial dominance effects and relatively high narrowsense heritability indicating that the proportion of addative gene effects were more than nonadditive effects. In contrast, panicle number per plant, flag leaf length and 1000 grain weight were controlled by overdominance gene effects and their low narrowsense heritability indicated the role of nonaddative gene effects. Results of current research showed that there is considerable variation transferable from parents to offspring for most traits related to grain yield in the studied population, so selecting superior genotypes can be improved grain yield and itrsquo s related traits in this population.