تأمين داوطلبانه كالاهاي عمومي (مطالعه موردي: تأمين امنيت در جزيره‌العرب پيش از اسلام)

Voluntary Provision of Public Goods (A Case Study: The Provision of Security in the Pre-Islamic Arabia)

هدف اين مقاله بررسي سازوكارهاي تأمين امنيت در شبه جزيره عربي (جزيره‌العرب) پيش از اسلام است. چنانكه مي‌دانيم امنيت از نگاه اقتصادي كالاي عمومي است كه در اكثر اجتماعات دولت ها توليد آن را بر‌عهده دارند. آنچه موضوع تأمين امنيت در جزيره‌ العرب را به معماي تاريخي تبديل و شايسته پژوهش مي سازد فقدان دولت در شمال اين سرزمين در آستانه ظهور اسلام است. شواهد تاريخي از جمله رواج تجارت با سرزمين هاي دور دست نشان مي دهد عرب جاهلي توانسته بود به رغم فقدان دولت با تكيه بر سازوكارهاي خصوصي، سطحي از امنيت را در شبه جزيره ايجاد كند. در جامعه عربي آن روزگار قبيله كاركرد «باشگاهي» را داشت كه امنيت را منع‌پذير مي‌ساخت و به كالاي عمومي ناخالص تبديل مي كرد. به‌علاوه نظام پيچيده‌اي از قراردادهاي امنيتي بين قبايل كه به «حِلف» و «خَفاره» معروف بود تأمين امنيت را ممكن مي‌ساخت. بدين ترتيب با استفاده از مجموعه اين روش‌ها تأمين داوطلبانه امنيت به عنوان يك كالاي عمومي ناخالص امكان­پذير شده بود. مهمترين ايراد اين نظام هزينه زياد رسيدن به توافق و عقد قرارداد و نيز عدم پايبندي كامل گروه‌ها و قبايل به مفاد آن بود كه هزينه هاي مبادله را بالا مي‌برد و باعث مي شد امنيت كمتر از مقدار بهينه عرضه شود. بدين ترتيب شبه جزيره عربي در آستانه ظهور اسلام نيازمند دولتي بود كه امنيت را با هزينه كمتري تأمين نمايد. مؤلفان اميدوارند مقاله حاضر بتواند گوشه‌هاي ناشناخته اي از تاريخ جزيره‌العرب را روشن كند و تكيه‌گاه قابل اعتمادي در شناخت تحولات اين سرزمين پس از ظهور اسلام باشد.