بررسي عوامل تعيين‌كننده سود خالص در بانكداري بدون ربا با تأكيد بر تفاوت سود قطعي و علي‌الحساب (مطالعه موردي: نظام بانكداري بدون ربا ايران)

Examining the Determinants of Net Income in Riba-Free Banking with an Emphasis on Differences Between Realized and on Account Profits (Case Study: Iran's Riba-Free Banking System)

بر اساس قانون بانكداري بدون ربا، بانك مجاز است سپرده‌هايي كه نزد بانك به امانت گذاشته مي‌شود را به وكالت يا وصايت از سپرده‌گذار در طرح‌هاي سودده به‌ كاربرده و در پايان سال مالي سود حاصله از فرآيندهاي اقتصادي را پس از كسر حق‌الوكاله و ماليات‌هاي متعلقه بين خود و سپرده‌گذار تقسيم نمايد. مهمترين ويژگي قانون بانكداري بدون ربا، تغيير نظام تجهيز و تخصيص منابع، معرفي عقود مشاركتي و مبادله‌اي و حذف ربا از نظام بانكي در كنار جايگزين نمودن نرخ سود علي‌الحساب در عقود با بازدهي متغيير است. در اين پژوهش به‌منظور ارزيابي اهميت عملكرد مطابق قانون بانكداري بدون ربا در سودآوري بانك­هاي سيستم بانكي ايران، عوامل مؤثر بر سود خالص بانك­ها در دوره 1386-1392 مورد بررسي قرارگرفته است. بر اساس نتايج پژوهش با افزايش يك‌درصدي در تفاوت سود علي‌الحساب و قطعي، سود خالص بانك ها 0.11 درصد افزايش خواهد داشت كه رقم قابل‌توجهي است. به‌عبارت‌ ديگر چنانچه عملكرد بانك ها بر اساس اين اصل مهم بانكداري بدون ربا باشد، نه‌ تنها تأثير منفي بر سود دهي خالص بانك نخواهد داشت، بلكه منجر به افزايش سود خالص نيز خواهد شد. به‌علاوه عملكرد قانون‌مدار و كارآمد بانك در اعطاي واقعي سود علي‌الحساب و محاسبه رقم قطعي اين سود در پايان دوره، مي تواند مشوق بزرگي براي جذب منابع بانكي باشد و شبهه نزديك شدن ماهيت برخي از عقود با بازدهي متغيير به قراردادهاي ربوي را از ميان بردارد.