تاثير قارچ ميكوريز بر پتانسيل گياه‌پالايي عنصر مس در گل آهار (Zinnia elegans)

The effect of Mycorrhizal fungi on the phytoremediation potential of copper element in Zinnia (Zinnia elegans)

سابقه و هدف: آلودگي خاك توسط فلزات سنگين از مسايل مهم زيست‌محيطي است كه امروزه مورد توجه بيش‌تري قرار گرفته است. عنصر مس يكي از عناصر ضروري كم‌مصرف براي گياه است كه در غلظت زياد باعث آلودگي خاك و سميت گياه مي‌شود. اين عنصر مي‌تواند از طريق فعاليت‌هاي معدن‌كاري و استفاده از آفت‌كش‌ها در خاك تجمع پيدا كند. امروزه معادن زيادي از مس در ايران و جهان در حال بهره‌برداري هستند. گياهان زينتي جايگاه ويژه‌اي در زيباسازي فضاي سبز شهري و صنعتي دارند و شناسايي گونه‌هاي بيش‌اندوز آن‌ها براي اصلاح خاك‌هاي آلوده از ارزش قابل‌توجهي برخوردار است. مواد و روش‌ها: در اين بررسي تاثير سطوح مختلف مس (صفر، 50، 100، 200، 400 و 800 ميلي‌گرم مس در هر كيلوگرم خاك) از منبع سولفات مس در شرايط وجود و عدم وجود قارچ آربسكولار ميكوريز بر خصوصيات رشدي گل آهار مورد مطالعه قرار گرفت. جدايه ميكوريز مورد استفاده از ريشه گياهان آهار با درصد بالاي كلنيزاسيون جداسازي شد و با ريشه شبدر و سورگوم نيز درصد كلنيزاسيون بيش از 80 درصد ايجاد كرد. آزمايش به‌صورت فاكتوريل و با قالب طرح كاملاً تصادفي و 5 تكرار در شرايط گلخانه‌اي اجرا شد. گياهان پس از يك دوره رويشي 70 روزه برداشت و صفاتي مانند طول ساقه و ريشه، تعداد برگ، سطح برگ، حجم ريشه، وزن تر و خشك ساقه و ريشه، درصد كلنيزاسيون ميكوريز و غلظت مس اندام هوايي و ريشه آن‌ها اندازه‌گيري شد. يافته‌ها: نتايج بررسي‌هاي صحرايي نشان داد كه درصد كلنيزاسيون ميكوريزي ريشه‌ها تا 96 درصد مي‌رسد و درصد كلنيزاسيون در خاك‌هاي شني بيشتر بوده و با افزايش شوري خاك به‌طور معني‌داري كاهش يافت. نتايج آزمايش گلخانه‌اي نشان داد كه تاثير قارچ ميكوريز بر همه صفات اندازه‌گيري شده در سطح 1 درصد معني‌دار شد و به‌‌ترتيب موجب افزايش 91، 83، 92 و 71 درصدي وزن خشك ساقه، وزن تر و خشك ريشه و غلظت مس ريشه نسبت به شاهد غيرميكوريزي گرديد. تاثير سطوح مس بر طول ساقه در سطح 5 درصد و بر ديگر صفات در سطح يك درصد معني‌دار شد و سطح 800 ميلي‌گرم بر كيلوگرم مس به‌ترتيب موجب كاهش 39، 31، 25 و 97 درصدي تعداد برگ، طول ريشه، درصد كلنيزاسيون ميكوريزي و سطح برگ نسبت به شاهد گرديد. اثرات متقابل مس و قارچ بر طول ساقه و سطح برگ فاقد تاثير معني‌دار، بر تعداد برگ در سطح 5 درصد و بر ساير صفات در سطح 1 درصد معني‌دار شد. استفاده از مايه تلقيح ميكوريز اثرات سو مس كاربردي را تعديل نمود و اختلاف قابل‌‌توجهي را از اين نظر در مقدار عددي صفات معني‌دار ايجاد نمود. نتيجه‌گيري: به‌طوركلي نتايج اين پژوهش نشان داد كه افزايش ميزان مس مصرفي باعث افزايش غلظت مس در ريشه و اندام هوايي گياه شده و غلظت مس در ريشه گياهان تلقيح‌شده با ميكوريز بيش‌تر و در ساقه آن‌ها كم‌تر از گياهان مربوط به تيمارهاي بدون تلقيح بود. اگرچه تلقيح گياهان با ميكوريز باعث تجمع بيش‌تر مس در ريشه و انتقال كم‌تر آن‌ها به اندام هوايي گرديد، اما ميزان جذب كل مس در ساقه ميكوريزي‌ها بيش‌تر بود. بنابراين با توجه به نتايج اين پژوهش، مي‌توان از اين گياه زينتي براي زيست‌پالايي خاك‌هاي آلوده به غلظت‌هاي بالاي مس استفاده نمود.

Background and Objectives: Soil pollution by heavy metals is considered as important environmental problem that received more attention nowadays. Copper is one of essential microelements for plant that in high concentration will cause soil pollution and toxicity effects on plant. This element can accumulate in soil via mining activity and using pesticides. Many copper mines are in use in Iran and around the world. Ornamental plants have a special position in beautifying the industrial and urban landscapes and recognition of hyper accumulator species for amendment of contaminated soils has a considerable value. Material and Methods: The effect of different levels of copper (0, 50, 100, 200, 400 and 800 mg copper per kg soil) from copper sulfate source in presence or absence of mycorrhiza fungi on growth characteristics of Zinnia flowers were studied in this research. The selected mycorrhiza were isolated from Zinnia plant root with high colonization percentage and had also colonization percentage of more than 80 percent with clover and sorghum. A factorial experiment with a completely randomized design with 5 replications was conducted in greenhouse conditions. The Plants were harvested after a period of 70 days and some parameters such as shoot and root length, leaf number, leaf area, root volume, shoot and root dry weight, root mycorrhizal colonization percentage and copper concentration in shoot and root were measured. Results: The results of field evaluation showed that root mycorrhizal colonization of Zinnia were up to 96 percent and the colonization percent was more in sandy soil and also salinity had significant negative effect on colonization percent. The greenhouse results showed that the effect of mycorrhizal fungi on all parameters was significant at the 1% level and Mycorrhizae enhanced shoot dry weight, root fresh and dry weight and root copper concentration by 91, 83, 92 and 71 percent respectively than non-mycorrhizal control. The effect of copper levels were significant on shoot length at 5% and on the other parameters at 1% percent level. The level of 800 mg/kg of copper decreased the number of leaves, root length, mycorrhizal colonization percentage and leaf area by 39, 31, 25 and 97 percent compared to control respectively. The interaction between copper and fungi had no significant effect on shoot length and leaf area, but were significant on leaf number at 5% and on the other parameters at 1% level. Using mycorrhizal inoculants decreased the negative effects of copper application and resulted in a considerable difference between measured index. Conclusion: The results showed that increasing in copper application resulted in increasing copper concentration in shoots and roots of plants and the concentration in roots of inoculated plants were higher and in shoots were lower than none inoculated. However inoculation of plants with mycorrhiza resulted in a higher accumulation of copper in roots and decreased its translocation to shoot, but total uptake of copper in shoots of inoculated plant was significantly higher. So based on the result of this research, this ornamental plant can be used for remediation of polluted soils by high concentration of copper.