بازنماييِ دين در كتاب‌هاي آموزش زبان فارسي به غيرفارسي‌زبانان

Religion Representation in Textbooks for Teaching Persian to Non Iranian Language Learners

از آن‌جا كه دين در جامعه‌ي ايران به‌عنوان بخشي مهم از فرهنگ ايراني به شمار مي‌رود و تعداد زيادي از فارسي‌آموزانِ غيرايراني نيز زبان فارسي را جهت ادامه‌ي تحصيل در رشته‌هايِ ديني مي‌آموزند، پژوهش حاضر به بررسي نحوه‌ي بازنمايي و ارائه‌ي عناصر دين به فارسي‌آموزان در چهار كتاب‌ آموزش فارسي به غيرفارسي‌زبانان در سطح پيشرفته مي‌پردازد. اين كتاب‌ها عبارتند از جلد هفتم كتاب آموزش فارسيِ جامعه‌المصطفي، جلد ششم كتاب آموزش فارسيِ جامعه‏الزهرا، جلد چهارم كتاب آموزش زبان فارسي (آزفا) و جلد چهارم مجموعه‌ي آموزش فارسي (تاريخ فرهنگ و تمدن ايران) تأليف صفارمقدم. به منظور انجام پژوهش، گفتمان ديني در اين كتاب‌ها در سه حوزه‌ي «اسلام»، «ساير اديان» و «گفتمان دينيِ» بي‌نشان طبقه‌بندي شده است. سپس نحوه‌ي بازنمايي هر گفتمان از طريق فرايندهاي «فرانقش انديشگاني» (طرح ‌شده از سوي هَليدي)، مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. نتايج، حاكي از غالب ‌بودنِ «گفتمان دينيِ اسلامي» در كتاب‌هاي جامعه‌المصطفي و جامعه‌الزهرا، «گفتمان دينيِ ساير اديان» در كتاب آزفا و «برابري سه گفتمان دينيِ بي‌نشان، اسلامي و ساير اديان» در كتاب صفارمقدم است. در كتاب‌هاي مورد بحث، گفتمانِ اسلامي بيشتر با «فرايندِ مادي» بازنمايي شده كه نشانگر معرفيِ اسلام به‌عنوان بخشي عملي، واقعي و پويا از زندگي و فرهنگ مردم ايران است. در گفتمان دينيِ بي‌نشان و گفتمانِ ساير اديان، فرايند غالب، «فرايند رابطه‌اي» است كه حاكي از شناساندن ساير اديان و شناساندن دين به فارسي‌آموزان است. كتاب‌هاي جامعه‌المصطفي و جامعه‌الزهرا با اهداف ديني تأليف شده‌اند و گفتمان دينيِ اين دو به لحاظ بسامد، ترتيب و پراكندگي فرايندها به يكديگر شباهت دارد. گفتمان دينيِ اسلامي در كتاب صفارمقدم و كتاب آزفا، حاكي از تأكيد نويسندگان بر جايگاه ايرانيان در دين اسلام و تأثير آنان بر شكوفاييِ اسلام است.

Taking into account the importance of religion as an important part of the Iranian culture as well as Persian learners’ tendency towards religious studies, the present research aims to examine the extent to which religion is represented in selected textbooks of teaching Persian language to other languages speakers. Those textbooks included "Teaching Persian" in Al Mustafa university (Vol. 7), "Teaching Persin"  in Al Zahra university (vol. 6), AZFA (Vol. 4),  and the "History of Iranian Culture and Civilization" written by Saffar Moghaddam (Vol. 4). The religious discourses of selected sles were classified in three semantic fields of "Islamic" "other religions" and "neutral" discourses. Subsequently, the representation of each discourse was examined based on Halliday’s Systemic Functional Grammar (SFG). The findings showed that Islamic religious discourse was dominant in Al Mustafa and Al Zahra books, while the other religions discourse was dominant in AZFA however, the equality of three semantic fields in Saffar Moghaddam’s book was reported. The representation of Islamic discourse through material process indicated that Islam has been portrayed as a practical part of the Iranian lifestyle. The relational process was dominant in the neutral and other religions discourses which indicate attempts to introduce other religions to Persian language learners. The Islamic discourse in Al Mustafa and Al Zahra books was identical in terms of the frequency, order, and distribution of processes. The Islamic discourse in AZFA and Saffar Moghaddam textbooks shows the Iranians position in Islam and the crucial role they played in Islam’s progress.