ظرفيت‌سنجي فضاهاي گمشده شهري با رويكرد توسعه فضاي سبز پايدار مورد شناسي: محله آخوند شهر قزوين

Measuring The Potential of The Urban Lost Spaces with Sustainable Green Space Development Approach; Case Study; Akhound Neighborhood, Qazvin

توسعه پايدار شهري با به‌كارگيري تمام عناصر و فضاي موجود شهرها قابل پيگيري است. در شهرها فضاهاي خالي و بدون ‌استفاده‌اي وجود دارند كه با نداشتن خاصيت ظاهري، داراي قابليت‌هاي فراواني هستند. فضاهاي گمشده شهري به منظور شكوفايي عوامل پايدار و همچنين مناسب براي اهداف توسعه پايدار، با داشتن شاخصه‌ها و توانايي‌هاي بالقوه، داراي ارزش بازسازي و همچنين ترميم هستند. براي بالفعل نمودن ظرفيت تبديل اين فضاها به كاربري فضاي سبز، بايد آنها را شناخت و سنجشي از لحاظ ظرفيت‌سنجي عوامل موثر در بهبود طراحي با مديريت زيست‌محيطي لازم است تا بازده محيطي اين فضاهاي شهري افزايش يابد. به نوعي مي‌توان بيان نمود كه بايد با تعيين اولويت‌ها و تعيين سلسله ‌مراتب ارزشي با رويكرد به توسعه فضاي سبز پايدار، فضاهاي قابل بازدهي به ترتيب اولويت شناسايي گردند تا به درستي از ظرفيت‌ها و سرمايه‌گذاري‌ها استفاده شود؛ زيرا كه تمامي اين فضاها داراي بازدهي بالا نيستند. اين پژوهش با رويكرد تحليلي- كاربردي، در ابتدا با مطالعات كتابخانه‌اي و ميداني، با بررسي مباني فضاهاي گمشده، شناسايي عوامل موثر در شكل‌گيري آنها را با شاخصه‌هاي «فضاهايي با شاخصه‌هاي جمع شدن زباله، تخريب، رها شده، منظر نامطلوب، احساس فضاي بي‌دفاع، مكان ولگردها و اوباش‌ها، برنامه‌ريزي نشده و بدون كاربري مشخص» ياد مي‌شود و با مطالعه موردي در محله آخوند، چهار فضا با اين ويژگي‌ها شناسايي شد و در نهايت با هدف تغيير كاربري اين فضاها به فضاي سبز با روش تحليل سلسله مراتبي با استفاده از نرم‌افزار Expert choice و نظر كارشناسان امور شهري و شهرسازي شهرداري قزوين، ظرفيت تبديل فضاهاي گمشده در محدوده محله آخوند با مشخصه‌هاي مساحت مناسب، تراكم جمعيت، فاصله از فضاي سبز موجود، كاربري فضاي سبز در طرح تفصيلي، دسترسي به شبكه‌هاي ارتباطي موجود، نزديكي به مراكز آموزشي موجود و مراكز مسكوني، اولويت‌بندي شدند. نتايج نشان داد كه فضاي شماره يك با وزن نهايي 337/0 در اولويت اول توسعه فضاي سبز قرار گرفت و فضاهاي دو، سه و چهار با ترتيب 282/0، 223/0 و 158/0 در اولويت‌هاي بعدي بوده و نشانگر اين است اولويت‌ها به ترتيب، بازده و تناسب كمتر به‌منظور تبديل و ترميم اين فضاهاي گمشده به فضاي سبز را دارا هستند.

Sustainable urban development can be pursued by utilizing all the elements and spaces available in the cities. There are vacant useless spaces in the cities that while are of no visual benefits, have many potential capacities. Urban lost spaces – as dynamic potential spaces in developing stability elements and sustainable development purposes having indices and potential abilities – are worth repairing and recreating. To make the transferability potential of these spaces into green space land use practical, they should be studied and influential factors in improving the design with environmental approach must be investigated to increase the environmental efficiency of these spaces. It could be said that by determining priorities and valued hierarchy, with sustainable green spaces developmental approach, efficient spaces need to be recognized based on the priorities to properly utilize the capacities and capitals.In this research, using analytic-practical approach, the ABCs of lost spaces and determining factors in their formation were first investigated against such indexes as: spaces with garbage accumulation index, destruction, abandoned, unpleasant visual, defenseless space sense, place for gangs and tramps, unplanned and without specified land use; through library and field studies. Then four places were identified with these characteristics in Akhound neighborhood through case study. Finally, based on the purpose of changing their land use to green spaces, and by using hierarchical analysis method with Expert Choice software and Qazvin Municipal Urban Affair Department experts’ opinions, the potentials of transferring lost spaces in Akhound neighborhood were prioritized based on such indexes as: suitable area, population density, distance from available green space, green space use in the detailed plan, access to available communication network, and vicinity to available educational centers as well as residential centers. Based on the results, identified space number one with final weigh of 0.337 was the first priority in developing green spaces, and places number two, three, and four with the value of 0.282, 0.223, and 0.158 respectively, were in the later priorities, showing that, based on order of presentation, the priorities had less efficiency and suitability to be repaired and transferred into green spaces