بررسي نيازهاي اكولوژيكي، طيف فلورستيك، فيتوشيميايي و آنتي‌اكسيداني عصاره‌هاي مختلف گياه دارويي Nepeta cataria L. در استان‌هاي گلستان و مازندران

گياه دارويي Nepeta cataria L. متعلق به تيره نعنا گياهي علفي چندساله است كه در استان‌هاي شمالي ايران به‌عنوان مسكن و ضدعفوني كننده قوي استفاده‌ مي‌شود. اين تحقيق با هدف شناسايي نيازهاي اكولوژيكي، اتنوبوتاني، فيتوشيميايي (فنل و فلاونوييد كل)، آنتي‌اكسيداني عصاره‌هاي مختلف گياه و تهيه طيف فلورستيك گونه‌ها در استان هاي گلستان و مازندران طي سال هاي 9392 انجام گرفت. سرشاخه هاي گلدار گياه از دو رويشگاه (440 تا 2300 متر) جمع آوري و عصاره‌هاي استوني و متانولي گياه با استفاده از روش هاي خيساندن و فراصوت تهيه گرديد‌. اندازه‌گيري ميزان فنل و فلاونوييد كل با استفاده از روش‌هاي اسپكتروفوتومتري و عملكرد آنتي‌اكسيداني با استفاده از روش DPPH و نتايج در سطح 5 درصد ارزيابي گرديد. نتايج نشان داد گياه در رويشگاه كوهستاني هزارجريب مازندران با اقليم سرد و خشك، بيشتر در خاك‌هاي ماسه اي لومي كه از لحاظ ميزان پتاسيم، فسفر و درصد مواد خنثي شونده غني تر است، رشد مي‌كند كه نسبت‌ به استان گلستان، از قد گياه كاسته و گل‌ها از شدت رنگ بيشتري برخوردارند و همچنين گونه‌ها از تنوع بيشتري برخوردار بوده به‌طوري‌كه بيشتر گياهان متعلق به عرصه‌هاي ايرانوتوراني (48 درصد) و به‌ترتيب تيره هاي Asteraceae (20 درصد)‌، Fabaceae (14 درصد) و Lamiaceae (12 درصد) از بيشترين غناي گونه اي و به‌ترتيب فرم هاي رويشي ژئوفيت (42 درصد) و تروفيت (35 درصد) از غالبيت بيشتري برخوردار بودند. نتايج اتنوبوتانيكي نشان داد كه فقط در استان مازندران از دم‌كرده گياه به‌عنوان مسكن  و ضدعفوني­كنند در درمان اسهال‌، مسموميت و استفراغ استفاده مي‌شود. بيشترين مقدار فنل (07/0±36/1 ميلي گرم معادل گاليك اسيد در گرم) و فلاونوئيد كل (05/0±82/0 ميلي گرم معادل كوئرستين) و عملكرد آنتي اكسيداني (32/4±16/80 درصد در وزن خشك) به‌ترتيب متعلق به عصاره استوني مستخرج از روش فراصوت در رويشگاه كوهستاني هزارجريب بود‌ه و اينكه ارتفاع رويشگاه‌، نوع حلال و روش استخراج عصاره به‌طور مستقل بر پارامترهاي اندازه گيري شده در سطح 1 درصد تاثيرگذار بود.