همخواني بازار ايراني با اصول جديد معماري رنسانس شهري

بازخوانی تجارب غرب در مرمت شهری این نكته را بر متخصصین امر روشن می كند كه اینان همواره در یك روند رو به رشد، با اصلاح و بازنگری شیوه های گذشته خود، موجبات بهبود هرچه بیشتر فضاهای تاریخی را فراهم نموده اند. این در حالی است كه در كشور ما، به دلیل عدم اتخاذ سیاست های مناسب توسط مسئولین ذیربط، بافت های تاریخی هر چند كه در گذشته دارای حیات پویایی بودند، اما در حال حاضر یا با زوال و فرسودگی مفرط رو به رو هستند و یا در انتظار طرح های نوسازی-بهسازی كلان مقیاسیند كه در تجربه های متأخر در این زمینه، نشان داده، حتی در صورت وجود منابع مالی مورد نیاز، طرح و برنامه ریزی های نادرست در این بافت ها از جمله تخریب و تملك های نابه جا، نوعی ناهمگونی را به وجود می آورد. در میان این طرح ها بعضا ناهماهنگ كه تنها جزئی كوچك از علل نا به سامانی بافت تاریخی شهر به شمار می آید، ارائه مدلی به منظور بازسازی این فضاهای شهری ارزشمند -با وجود آن سابقه درخشان- با استفاده از تجارب جهانی و خودی می تواند گامی مؤثر در جهت بهبود وضع نا به سامان موجود و به عبارت دیگر بهره مندی بیشتر شهروندان از میراث ارزشمند خود باشد. البته نباید از نظر دور داشت كه تقلید از دستاوردهای غربی یا تداوم شیوه معماران زبردست ایرانی، مسیر حركت را در دو سوی متفاوت پیش خواهد برد. در این راستا در ذیل این نوشتار، ابتدا یكی از عناصر مهم شهر تاریخی، به عنوان نمونه مورد بررسی، برگزیده خواهد شد؛ نگارنده با توجه به اهمیت و كاركرد عناصر تاریخی، بازار را كه در گذشته ستون فقرات و قلب تپنده شهر محسوب می شده انتخاب نموده است. در گام بعدی به منظور یافتن اصولی جهت چگونگی بازآفرینی این عنصر تاریخی -با مطالعه نظری و عملی صورت گرفته- به مقایسه ویژگی های معماری بازار تاریخی با اصولی كه اخیرا كشورهای توسعه یافته غربی در بازسازی استفاده می كنند و از آن تحت عنوان نوزایی شهری یاد می شود پرداخته خواهد شد؛ -لازم به ذكر است كه نوزایی شهری (رنسانس) از آخرین دستاوردهای سودمند اروپاییان در جهت مداخله در مراكز ارزشمند تاریخی می باشد- بدین ترتیب مشخص خواهد شد كه آیا این اصول (رنسانس شهری غرب)، به واقع، تحول جدیدی در فضای شهری ایجاد می كنند، یا اینكه «نوزایی» مفهوم جدیدی نیست و در حقیقت تئوریزه شده همان اصولی است كه معمار و بنای ایرانی از گذشته های دور در معماری از آن بهره می برده است.