مكان‌يابي محل دفن پسماندهاي روستايي با استفاده از مدل AHP و نرمافزار GIS (مطالعه موردي: شهرستان ماهنشان)

Locating an appropriate landfill for rural wastes using the AHP model and GIS software (Case study: Mahneshan town)

زمينه و هدف: يكي از مسايلي كه در مناطق روستايي اهميت دارد، تعيين مكان مناسب جهت دفن پسماندهاي روستايي است. حفظ محيط زيست روستاها از جمله ضرورت‌هاي توسعه روستايي محسوب مي‌شود. عدم مديريت در دفع بهداشتي پسماند، نشانه‌اي از فقدان برنامه‌ريزي و عدم توجه به مسايل مختلف زيست محيطي است. مطالعه حاضرباهدف تعيين مكان‌هاي مناسب دفن پسماند روستايي در شهرستان ماهنشان انجام شد. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه به منظور ارزيابي مكان مناسب جهت دفن پسماندهاي روستايي در شهرستان ماهنشان از 8 پارامتر مهم و تاثيرگذار در مكان‌يابي دفن پسماند از قبيل، شيب، طبقات ارتفاعي، فاصله از نقاط روستايي، فاصله از آبراهه‌ها، فاصله از راه‌ها، فاصله از گسل‌ها، فاصله از مناطق حفاظت شده و فاصله از معادن استفاده شد. پارامترهاي شناسايي شده با بكارگيري روش تحليل سلسله مراتبي (AHP) به صورت زوجي مقايسه و وزن هر يك از عوامل كه مبين ميزان تاثير آن هاست، با نرم‌افزار Expert Choise محاسبه شد. يافته‌ها: با تلفيق لايه‌هاي وزني به‌دست آمده در محيط Arc GIS، نقشه نهايي مكان‌يابي بهينه دفن پسماندهاي روستايي در محدوده مطالعاتي در 5 كلاس (كاملاً نامناسب، نامناسب، متوسط، مناسب و كاملاً مناسب) طبقه‌بندي شد. نتيجه‌گيري: پهنه‌هاي مناسب و كاملاً مناسب به ترتيب با 9/643 و 5/374 كيلومتر مربع به ترتيب بالاترين ارجحيت را براي دفن پسماند دارا بوده و در مجموع با داشتن 9/36 درصد مساحت كل محدوده شهرستان در اولويت طرح‌هاي دفن پسماند قرار مي‌گيرند.

Introduction: One important problem in the rural areas is the issue of locating an appropriate landfill for solid wastes. Rural environmental protection is among the essentials of a rural developmnet. Lack of management in a sanitary landfill is a sign of Lack of planning and Lack of considering the various environmental issues. The present study with the aim of locating a suitable landfill for rural solid wastes was conducted in Mahneshan city. Methods: In this research, to assess an appropriate landfill for rural wastes in mahneshan town, eight important and efficient parameters in locating an appropriate landfill including slope, elevation, distance from the rural points, channels, roads, faults, protected areas, and mines were considered. The identified parameters were compared by incorporating the Analytic Hierarchy Analysis (AHP) method in a pairwise manner and the corresponding weight of each factor, which indicates the effect of that factor, was calculated using the Expert Choice software. Results: by combining the weight layers obtained in the Arc GIS environment, the final location map for considered landfill was prepared and categorized in 5 classes (completely inapproppriate, inapproppriate, intermediate, approppriate and completely approprite). Conclusion: The results showed that in this categorization, the appropriate and completely appropriate zones with 643.9 and 374.5 squre kilometers had the highest preferability for the considered landfill respectively. These zones were prioritized with a 36.9% of the total area of the town, for this matter.