اخلاق علم در فضاي آموزش علوم اجتماعي ايران

Scientific Ethics in the Educational Space of Social Science in Iran

اخلاق در آموزش به‌مثابه بخشي از اخلاق حرفه‌اي آكادميك، مجموعه‌اي از قواعد و ضوابط ايجابي و سلبي حرفه‌اي مورد توافق اجتماع علمي است كه كنش‌گران حوزه‌ي آموزش را ملزم به رعايت اخلاق و پرهيز از بي‌اخلاقي در فرآيند آموزش علم مي‌نمايد. اعضاي هيات علمي، دانشجويان و مديران سه دسته از كنش‌گران اصلي در فضاي آموزش هستند كه متناسب با نقش و انتظارات نقش خود ملزم به رعايت اخلاق حرفه‌اي و حفظ شرافت دانشگاهي هستند. نظر به مساله‌مندي رعايت اخلاق علم در فضاي آموزش دانشگاهي پرسش از «گونه‌هاي عدم تبعيت از هنجارهاي مرتبط با نقش كارگزاران اصلي (اساتيد، دانشجويان و مديران) فضاي آموزش علوم اجتماعي در ايران» موضوع اين پژوهش است. اين پژوهش با كاربرد تكنيك تحليل محتواي كيفي و استفاده از مصاحبه‌ي‌ نيمه‌ساخت‌مند و مراجعه به تجربيات دانشجويان دكتري رشته‌هاي علوم اجتماعي دانشگاه‌هاي علامه طباطبايي، تهران، شهيد بهشتي، الزهرا و تربيت مدرس قصد دارد تا گونه‌هاي هنجارشكني اخلاق علم در فضاي آموزش علوم اجتماعي ايران را با توجه به موقعيت و نقش هر يك از كنش‌گران اصلي اين رشته شناسايي نمايد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد دامنه‌ي عدم تبعيت از هنجارهاي اخلاق علم در آموزش علوم اجتماعي گسترده‌ است و نه‌فقط صرفا به كنش‌گران رشته‌ي علمي (اساتيد، دانشجويان و مديران) برحسب ميزان و نوع هنجارشكني علمي محدود نمي‌شود بلكه متاثر از ساختار آموزش در سطوح دانشگاه، دانشكده و گروه آموزشي شامل قواعد، قوانين و رويه‌هاي سازمان آموزش است. انتظار مي‌رود اتخاذ يك رويكرد تلفيقي در شناسايي گونه‌هاي عدم تبعيت از هنجارهاي اخلاق علم در دو سطح كنش‌گر و ساختار و پرهيز از يك‌سونگري در بررسي اين موضوع بتواند درك روشن‌بينانه‌تري از وضعيت اخلاق علم در ساختار آموزش عالي ايران ارائه نمايد.

Ethics in education, as a part of professional academic ethics, consist of a set of professional affirmative and negative rules and regulations agreed upon by the scientific community. Accordingly, the actors in the field of education are required to comply with ethical rules and avoid unethical practices in the processes of science education. Faculty members, students and managers are the main groups of actors in the educational space who, proportional to their roles and the expectations of them, have to abide by professional ethics and academic ethical codes. Since complying with scientific ethics in the space of academic education has been challenging, the present research deals with the types of nonconformity to the norms relevant to the roles of the major actors (professors, students and managers) in the space of social science education in Iran. Using a qualitative content analysis technique, the authors conducted a  semistructured interview to gather information about the experiences of PhD students of social sciences at the University of Allameh Tabatabai University, Tehran University, Shahid Beheshti University, Alzahra University and Tarbiat Modares University. The authors aim to identify different types of violation of professional ethical norms in the space of social science education in Iran, considering the status and role of the main actors in this field. The results show that the norms of scientific ethics in social science education are extensively violated. This violation include all important actors, namely professors, students and managers. It is also, affected by the structure of education at university, faculty and department levels, including rules, regulations and the procedures of the educational organization. It seems that adopting a mutual approach to identifying the types of nonconformity to scientific ethics at two levels of actor and structure and avoiding onesidedness in examining this issue will result in an enlightened understanding of the state of scientific ethics in the structure of higher education in Iran.