شاخص‌‌هاي سنجش وضعيت خانواده، مبنايي براي سياست‌گذاري اجتماعي

Indexes for the Assessment of the Family Situation, A Basis for Social Policymaking

شناسايي روند دگرگون‌شونده خانواده در ايران نه‌تنها به شناسايي وضعيت در حال تغيير خانواده كمك مي‌كند، بلكه مسائل، نيازها و مشكلات كنوني و آينده را مشخص ساخته و چشم‌انداز روشني از اين وضعيت در اختيار سياست‌گذاران اجتماعي قرار مي‌دهد. در اين مطالعه با كاربرد تكنيك تحليل اسنادي، رويكردهاي نظري درباره خانواده و نيز پژوهش‌هاي موجود مطالعه شده، ابعاد اصلي دگرگوني خانواده در ايران شناسايي و شاخص‌هايي براي سنجش آن پيشنهاد شده است. به‌لحاظ نظري و بر پايه مطالعات تجربي، دگرگوني خانواده عمدتا در دو سطح قابل‌طرح است؛ اول، وضعيت خانواده و تغييرات دروني آن از بعد ساختار و كاركرد، و دوم، وضعيت خانواده به‌عنوان نهادي در ارتباط با ساير نهادهاي اجتماعي. به اين ترتيب، شاخص‌ها در ابعاد ساختار و كاركرد و نيز روابط سيستمي خانواده مطرح شده‌اند. تحول ساختار خانواده عمدتا در گرو تغييرات در ساختار جمعيت، ازدواج و طلاق، تحرك طبقاتي، ساخت قدرت و دگرگوني جنسيتي در خانواده ملاحظه شده است. تحول كاركرد خانواده نيز با تغيير در مولفه‌هاي اقتصادي، تقسيم‌كار، كيفيت عاطفي و روابط خانوادگي، سلامت، خانواده‌گرايي، كاركردهاي هنجاري و تحولات ارزشي در ارتباط است. تغييرات در روابط سيستمي خانواده نيز ناظر بر وضعيت خانواده در ارتباطات ميان‌نهادي با نهادهاي رسمي و غيررسمي است. از جمله نهادهاي موردتوجه در اين مقاله، نهاد آموزش، رسانه، دولت، سازمان‌هاي مردم‌نهاد و دولتي هستند.

Studying family changes in Iran contributes to not only understanding the changing state of family, but also helps us pinpoint the issues, needs and current and future problems; it also provides social policymakers with a clear picture of this situation as well. By using documentary analysis technique, the theoretical approaches to family and conducted researches are studied. In addition, the main aspects of family transformation in Iran are identified and some indexes are proposed for its assessment. Theoretically and based on empirical studies, changes in family can be dealt with at two levels: first, the state of the family and its inner changes in terms of structure and function; second, the state of family as an institution in connection with other social institutions. Thus, the indexes are developed with regard to structure, function and the systemic relations of family. The transformation of family structure is considered as result of changes in the structure of the population, marriage and divorce, class mobility, power hierarchy and genderbased changes in the family. Changes in family function is connected with changes in the economic features, division of labor, emotional quality, family relations, health, familyorientedness, normative functions and value evolutions. Changes in the systemic relations of family are associated with the state of family in interinstitutional relations with official and unofficial institutions. Among the institutions dealt with in the present study are education, media, state, and nongovernmental and governmental organizations.