تحليل ميزان فعاليت تپه‌هاي ماسه‌اي بند ريگ كاشان با استفاده از شاخص لن‌كستر

Investigation morphology and sand dunes activity in different parts based on Lancaster index (Case stydy: Kashan Erg)

بند ريگ كاشان، يكي از مجموعه هاي پيچيدۀ تپه هاي ماسه اي مهم ايران به شمار مي رود. به دليل وزش بادهاي فرساينده، همواره مناطق حاشيه اي آن با مشكلات ناشي از انتقال ماسه هاي روان مواجه است؛ لذا در اين تحقيق، ميزان فعاليت تپه هاي ماسه اي براساس شاخص لن كستر مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور با استفاده از عكس هاي هوايي، تصاوير ماهواره اي Google earth و نيز بازديدهاي ميداني، نقشۀ مرفولوژي بند ريگ كاشان تعيين شد. سپس با استفاده از آناليز داده هاي بادسنجي ايستگاه هاي مجاور آن و تلفيق آن ها در محيط Arc GIS، نقشه هاي هم بارش، هم تبخير و تعرق پتانسيل و درصد سرعت هاي بيشتر از سرعت آستانۀ فرسايش بادي در ارتفاع 10 متري از سطح زمين، در منطقه تهيه شد و در نهايت، نقشۀ ميزان فعاليت تپه هاي ماسه اي ترسيم گرديد. براساس شاخص لن كستر، سرعت آستانۀ فرسايش بادي برابر 12 نات در نظر گرفته شد. نتايج نشان داد كه در بيشتر مناطق بند ريگ كاشان، تپه هاي ماسه اي از نوع (فعال ( بوده و تنها بخش كوچكي در شمال و بخشي در جنوب آن، داراي تپه هاي ماسه اي (بسيار فعال ( است. همچنين در حاشيۀ غربي آن، فقط نوك تپه ها فعال اند. تلفيق نقشه هاي مرفولوژي و فعاليت تپه هاي ماسه اي در منطقۀ مورد مطالعه نشان داد كه به دليل مديريت مناسب تمام تپه هاي ماسه اي (كاملاً فعال ( به جز قسمت كوچكي از تپه هاي عرضي در شمال بند ريگ، تثبيت و غيرفعال شده اند. بخش هاي حاشيۀ آن هم كه داراي تپه هاي ماسه اي فعال اند، تثبيت شده اند.

Abstract: Kashan Erg is one of the most important sand dunes complexes in Iran. Due to erosive winds, always, Erg #39 s marginal areas are faced to the transition of moving sands. So, in this research, the sand dune activity was investigated by Lancaster index. In this line, Erg #39 s morphology map was prepared using aerial photographic, Google earth software and field observations. Then, maps of isohyet, potential iso evapotranspiration and percentage of higher velocities than threshold wind velocity in 10 meters above ground level were prepared using the analysis of anemometer data obtained from adjacent stations of Erg and their integration in GIS software. Finally, the Erg activity map was drawn. According to the Lancaster index, threshold wind velocity was considered equal to 12 knots. The results showed that in most of Kashan Erg areas, sand dunes are active and only in small areas in north and south of Erg, they are very active.