ارزيابي پتانسيل بيابان‌زايي با استفاده از مدل IMDPA در دشت سيستان (مطالعۀ موردي: زهك)

Investigation of the Desertification Potential Using IMDPA Model in Sistan Plain (Case Study: ZAHAK)

پديدۀ بيابان زايي مختص اقليم خاصي نيست، اگرچه نقش اين پديده در مناطق خشك و نيمه خشك برجسته تر از ساير مناطق است. در اين تحقيق، براي بررسي پتانسيل بيابان زايي و ارائۀ نقشۀ شدت بيابان زايي از چهار معيار فرسايش بادي، خاك، اقليم و پوشش گياهي در منطقه زهك سيستان از مدل IMDPA استفاده شد. در مدل IMDPA با توجه به ارزيابي معيارهاي مؤثر در بيابان زايي منطقه، شاخص هاي متفاوت هر معيار امتيازدهي شد و لايه هاي اطلاعاتي مربوط به اين شاخص ها و معيارها تهيه شد. نتايج نشان مي دهد كه لايۀ اطلاعاتي معيار فرسايش بادي، در دو كلاس شديد (62205 هكتار) و كلاس خيلي شديد (21309 هكتار)، لايۀ اطلاعاتي معيار خاك، در دو كلاس كم (39121 هكتار) و كلاس متوسط (44393 هكتار)، لايۀ اطلاعاتي معيار اقليم، در كلاس خيلي شديد (83514 هكتار) و لايۀ اطلاعاتي پوشش گياهي، در چهار كلاس كم (24756 هكتار)، كلاس متوسط (5649 هكتار)، كلاس شديد (14011 هكتار) و كلاس خيلي شديد (39098 هكتار) شدت بيابان زايي طبقه بندي شد. نقشۀ نهايي شدت بيابان زايي منطقه از تركيب لايه هاي اطلاعاتي به كمك ميانگين هندسي تهيه شد. نتايج حاصل از ارزيابي پتانسيل بيابان زايي منطقه، مبين 4/36 درصد، معادل 30405 هكتار در طبقه متوسط و 6/63 درصد، معادل 53109 هكتار در طبقۀ شديد بيابان زايي قرار مي گيرد. ارزش عددي معيارهاي مورد بررسي نشان مي دهد معيار اقليم با ارزش عددي 88/3 مؤثرترين عامل در شدت بيابان زايي منطقه است. متوسط وزني پتانسيل بيابان زايي در كل منطقۀ مورد بررسي 74/2 در كلاس شديد شدت بيابان زايي است.

Desertification phenomenon is not devoted to an especial climate, although its role in arid and semi arid areas is clearer than other regions. In this research, four criterions of the wind erosion, soil, vegetation cover and climate have been considered for evaluating desertification potential and mapping of desertification intensity using to IMDPA model in ZAHAK Sistan region. Considering to evaluation of effective criterions in desertification of area in the IMDPA model, different indices of each criterion were evaluated and information layers of indices and criterion were provided. Results indicate that desertification intensity classified to information layer of wind erosion in two classes of the high (62205 ha) and very high (21309 ha), information layer of soil criteria in the two classes of the low (39121 ha) and moderate (44393 ha), data layer of vegetation cover criteria in the four classes of the low (24756 ha), moderate (5649 ha), high (14106 ha) ,and very high (39003 ha) ,and information layer of climate in the one class very high (83514 ha). Final map of the desertification intensity of area for information layers combination was provided using to geometric average. Evaluation results of the desertification potential of area indicate that 36.4 % equation 30405 hectare in the moderate level and 63.6 % equation 53109 hectare in the high level of desertification are included. Numerical value of criteria show climate criterion to numerical value 3.88 is the most effective factor in desertification intensity of area. Weighted average of desertification potential is related to severe class of desertification (2.74) in area of study.