اولويّت‌سنجي شاخص‌هاي توسعه‌ي ايراني اسلامي در تحقق آمايش سرزمين در استان خراسان رضوي (با رويكرد عدالت محوري)

Priority Assessment of Iranian Islamic Development Indicators in the Realization of Spatial Planning of Khorasan Razavi Province with the Justice Based Approach

توسعه‌ي اقتصادي عادلانه، مهمترين هدف نظام اقتصادي اسلام است و آمايش يك نوع برنامه‌ريزي توسعه است كه در چهارچوب هدف‌ها و سياست‌هاي توسعه‌ي ايراني اسلامي (با رويكرد عدالت محوري) در پي از ميان برداشتن عدم تعادل‌هاي منطقه‌اي و نابرابري‌هاي اجتماعي و اقتصادي تلاش مي‌كند. هدف تحقيق سنجش وضعيت نابرابري منطقه‌اي در شهرستان‌هاي استان خراسان رضوي و همچنين بررسي ميزان اثرگذاري هريك از شاخص‌هاي توسعه ايراني اسلامي (عدالت اقتصادي، عدالت اجتماعي، عدالت كالبدي، عدالت اكولوژي و عدالت فرهنگي) با رويكرد عدالت محوري در تحقق آمايش سرزمين استان و در نهايت اولويّت‌سنجي شاخص‌هاي توسعه‌ي ايراني اسلامي در تحقق آمايش سرزمين استان خراسان رضوي است. نوع تحقيق كاربردي و توسعه‌اي و روش بررسي آن توصيفي- تحليلي و پيمايشي است. جامعه‌ي آماري متخصصين جغرافيايي، اقتصادي و اجتماعي و حجم نمونه‌ي120 پرسشنامه است كه بر اساس روش نمونه‎گيري تصادفي انجام شد و همچنين تعداد 40 شاخص تلفيقي توسعه مستخرج از سالنامه است. روش جمـع‌آوري داده‌ها، كتابخانه‌اي و ميداني (پرسشنامه) است. جهـت تجزيـه و تحليـل داده‌ها از مـدل‌سـازي معـادلات ساختاري (LISREL)، فرايند تحليل شبكه‌اي (ANP)، آنتروپي شانون، مدل (VIKOR)، تحليل خوشه اي و ضريب پراكندگي است. نتايج حاصل از مدل ويكور نشان مي‌دهد كه نابرابري و عدم تعادل منطقه‌اي در بين شهرستان‌ها وجود دارد و با توجه به نتايج معادلات ساختاري و تحليل شبكه‌اي، مولفه عدالت اكولوژيكي با ميزان ضريب مستقيم و مثبت (99/0) به عنوان اولويّت اول و تاثيرگذارترين مولفه در تحقق آمايش سرزمين در استان خراسان رضوي شناخته شد و از آنجا كه آمايش خود يك برنامه‌ريزي براي مناطق با توجه به پتانسيل‌ها و قابليت‌هاي مناطق است اگر در برنامه‌هاي توسعه ماهيّت اولويّت‌ها به توسعه ايراني اسلامي (عدالت محوري) تغيير جهت پيدا كند زمينه‌ي تحقق آمايش سرزمين در استان فراهم مي‌شود.

Equitable economic development is the most important purpose of the Islamic economic system and spatial planning is a kind of developmental planning that attempts to remove regional imbalances and social and economical inequality within the framework of the goals and policies of Iranian Islamic development (with the justice based approach). In this regard, the purpose of the study is to assess priorities of the Iranian Islamic development indicators (economical justice, social justice, physical justice, ecological justice and cultural justice) in the realization of spatial planning in Khorasan Razavi province as well as the assessment of development indicators in the cities of the province. And to evaluate the effect on the dependent variable of each of the indicators in order to achieve justice in various dimensions. This research is practical and developmental and its method is descriptive-analytical and survey. The population includes geographical, economical, and social experts and sample size consists of 120 professionals and also it consists of a compilation of 40 indicators derived from the yearbook based on random sampling. Method of data collection is library based and field based (questionnaire). To analyze the data, structural equation modeling (LISREL), analysis network processing (ANP), Shannon entropy, (VIKOR) model, cluster analysis and dispersion coefficient were used. The results obtained from VIKOR model show that there is inequality and regional imbalance among the cities and according to the results of structural equation modeling and network analysis, the component of ecological justice with direct and positive coefficient (0.99) was known as the first priority and the most influential component in the realization of spatial planning in Khorasan Razavi province. Since spatial planning is a program for regions based on potentials and capabilities, if in developmental programs, the nature of the priorities reorient towards Iranian Islamic development (the justice based approach), grounds for the realization of spatial planning will be provided in the province.