مقايسه‌ي روش هاي متداول برآورد بار رسوب معلق رودخانه‌ي كرخه با روش برنامه ريزي بيان ژن

Comparison of Conventional Methods for Estimation of Suspended Sediment Load of Karkheh River by Gene Expression Programming Approach

برآورد دبي بار رسوبات معلق رودخانه ها به دليل تاثيرگذاري بر طراحي و مديريت سازه هاي آبي، در مهندسي آب، هيدروليك و محيط زيست مهم مي باشد. تاكنون تلاش هاي گوناگوني جهت برآورد دقيق بار رسوبات معلق توسط پژوهشگران انجام شده است كه براي مثال مي توان به برقراري رابطه بين دبي جريان و دبي رسوب اشاره نمود. مشكل اين روش، عدم قطعيت آن مي باشد. از اين رو، شماري از محققان به روش هاي هوشمند و الگوريتم هاي تكاملّي، روي آورده اند. در پژوهش حاضر به منظور پيش بيني بار رسوب معلق ايستگاه هاي هيدرومتري جلوگير و پاي پل واقع در بالادست سد مخزني كرخه، روش برنامه ريزي بيان ژن مورد استفاده قرار گرفت و نتايج به‌دست آمده با نتايج روش هاي منحني سنجه رسوب و فايو مقايسه گرديد. براي انجام اين كار داده هاي دبي جريان، دبي رسوب و ارتفاع باران دو ايستگاه بين سال هاي 1390-1365 جمع آوري شد. براي اجراي مدل برنامه ريزي بيان ژن دو سناريو تعريف گرديد. در سناريوي اول از اطلاعات دبي جريان و دبي رسوب ايستگاه ها استفاده شد و در سناريوي دوم از اطلاعات ارتفاع باران حوضه‌ي آبريز نيز استفاده گرديد. نتايج نشان داد سناريوي دوم عملكرد بهتري در مقايسه با سناريوي اول داشته است. همچنين، مقايسه‌ي نتايج اجراي اين مدل در بخش آزمون سناريوي دوم نشان داد كه اين روش نسبت به روش منحني سنجه رسوب، ميزان خطاي RMSE و MAE را به مقدار 91% و 94% براي ايستگاه هيدرومتري جلوگير و 60% و 71% براي ايستگاه هيدرومتري پاي پل كاهش داده است. مقايسه همين نتايج با روش فايو نيز نشان‌دهنده‌ي كاهش خطاي RMSE و MAE به ميزان 92% و 96% براي ايستگاه هيدرومتري جلوگير و 85% و 95% براي ايستگاه هيدرومتري پاي پل مي باشد.

Equitable economic development is the most important purpose of the Islamic economic system and spatial planning is a kind of developmental planning that attempts to remove regional imbalances and social and economical inequality within the framework of the goals and policies of Iranian Islamic development (with the justice based approach). In this regard, the purpose of the study is to assess priorities of the Iranian Islamic development indicators (economical justice, social justice, physical justice, ecological justice and cultural justice) in the realization of spatial planning in Khorasan Razavi province as well as the assessment of development indicators in the cities of the province. And to evaluate the effect on the dependent variable of each of the indicators in order to achieve justice in various dimensions. This research is practical and developmental and its method is descriptive-analytical and survey. The population includes geographical, economical, and social experts and sample size consists of 120 professionals and also it consists of a compilation of 40 indicators derived from the yearbook based on random sampling. Method of data collection is library based and field based (questionnaire). To analyze the data, structural equation modeling (LISREL), analysis network processing (ANP), Shannon entropy, (VIKOR) model, cluster analysis and dispersion coefficient were used. The results obtained from VIKOR model show that there is inequality and regional imbalance among the cities and according to the results of structural equation modeling and network analysis, the component of ecological justice with direct and positive coefficient (0.99) was known as the first priority and the most influential component in the realization of spatial planning in Khorasan Razavi province. Since spatial planning is a program for regions based on potentials and capabilities, if in developmental programs, the nature of the priorities reorient towards Iranian Islamic development (the justice based approach), grounds for the realization of spatial planning will be provided in the province.