نماد و جايگاه آن در بلاغت فارسي

Symbol and its Status in Persian Rhetoric

ساختار سنتي بلاغت فارسي محدوديت‌هايي دارد كه اصلاح و بازنگري را در آن ضروري مي‌نمايد. متقدّمان معمولاً بلاغت را به سه حوزه‌ي معاني، بيان و بديع تقسيم كرده‌اند و هريك از آن‌ها را به بخش‌هايي محدود ساخته و تعاريفي براي آن‌ها ارائه داده‌اند. متأخرين علماي بلاغت نيز اغلب از آنان پيروي كرده‌اند و همين تقسيم‌بندي و تعاريف را پذيرفته‌اند. كاربرد اين تقسيم‌بندي و مصداق‌يابي آن در آثار مختلف ادبي با مشكلات و محدوديت‌هايي روبه‌روست و در اين آثار، نمونه‌ها و مواردي ديده مي‌شود كه در ساختار و دسته‌بندي‌هاي سنتي جاي نمي‌گيرد و نيازمند حوزه‌ها و دسته‌هاي جديدي است كه لزوم بازنگري در علم بلاغت را يادآور مي‌شود. يكي از موضوعاتي كه در اين زمينه كارآمد و كارساز است، مشخص كردن جايگاه نماد در بلاغت و ارائه‌ي تعريفي مناسب با اين حوزه، براي آن است. نماد و نمادگرايي همان‌گونه كه در اسطوره‌شناسي، روان‌كاوي، هنر، جامعه‌شناسي، عرفان و ساير حوزه‌ها تعريف شده و تحولات زيادي ايجاد كرده است، در بلاغت نيز مي‌تواند موجب دگرگوني‌هاي زيادي شود و بستري مناسب براي پژوهش‌هاي جديد شود و پويايي و تحرك خاصي در اين علم به وجود آورد. در اين مقاله، نماد به عنوان يكي از صورت‌هاي بيان كه فراتر از صور خيال قرار مي‌گيرد، تعريف شده و جايگاه آن در حوزه‌ي بيان به عنوان صورت تجلي مشخص مي‌گردد. همچنين به جايگاه آن در علم معاني به عنوان صورتي فراتر از حقيقت و مجاز و فراتر از ايجاز و اطناب اشاره مي‌شود.

The limitations existing in the classical structure of rhetoric make reforming it quite urgent. Most rhetoric precursors have limited rhetoric into three main categories and have defined each category. ReMore recent scientists of rhetoric often follow this classification and the related definitions. However, it is too difficult to apply this classification to litrary works and find relevant examples that correspond to its categories. In other words, there seems to be an urgent need to create new classifications including different subcategoreis, which leads to the reform of the classical structure. One of the most significant subjects in this domain is the concept of symbol and its status and definition in rhetoric. As in such diverse fields as mythology, psychology, sociology, art, mysticism, etc, symbolism can lead to fundamental changes and reforms in rhetoric, through creating new areas of research. The present study analyzes symbol and symbolism and discusses ints status in Persian rhetoric.