ارجاع علم حصولي به علم حضوري از نظر علامه‌ طباطبايي

Allama Tabatabaei and referring knowledge by acquisition to knowledge by presence

از مباحث مهم معرفت‏شناسي، مبنا پيدا كردن براي علم و معرفت است؛ مبنايي كه ضمانت صحت داشته باشد و ضمانت آن ذاتي باشد و از غير كسب نكرده باشد. از جمله اين مبناگروي، ارجاع علوم حصولي به علم حضوري است كه از سوي مرحوم علامه‌طباطبايي برجسته و تبيين شد و دستاوردهاي مهم معرفت‏شناسي دارد؛ به‏ويژه با توجه به توسعه آن از سوي شاگردان ايشان همچون شهيد مطهري. از جمله اين ارجاعات، ارجاع مفاهيم فلسفي به علوم حضوري است كه مفهوم علت و معلول از اين دسته مفاهيم است؛ مفاهيمي كه از سوي هيوم ساخته ذهني و از سوي كانت قالب ذهني پنداشته شد و معرفت‏شناسي را به سمت شكاكيت و نوعي نسبيّت كشاند. با ارجاع اين دسته از مفاهيم به علم حضوري، قضاياي برآمده از اين دسته مفاهيم ضمانت صحت مي‏يابد و مي‌تواند ناظر به واقع باشد؛ هر چند بدون اين ارجاع نيز اصل عليّت و بديهيات اوليه بشر قابل دفاع است كه نوشتاري جدا مي‌طلبد و اصل مطلب در كلمات فارابي آمده است. از ديگر موارد ارجاع، ارجاع محسوسات ظاهري به علم حضوري است كه تبيين روشني بود بر دو مطلب: 1. خطا در احساس نيست، بلكه خطا در تطبيق است. 2. محسوسات جهت مطابقت به تبيين نياز دارند و به صرف احساس نمي‌توان به‏طور قطع گفت امر محسوس در خارج موجود است يا چه ويژگي‏اي دارد.

To find a foundation for knowledge is among the important discussions in epistemology, a foundation that is self-warranted, not acquired from anything else. Referring knowledge by acquaintance to knowledge by presence is a foundationalist theory that is underlined and explained by Allama Tabatabaei. This theory which has been furthered explained by Martyr Mutahhari, his disciple, has many epistemic implications. One of such references is the reference of philosophical concepts such as the concepts of cause and effect to knowledge by presence. These concepts were considered as mental constructions by Hume and mental frameworks by Kant, leading thus epistemology to skepticism. By referring these concepts to knowledge by presence, they were able to deem the statements made out of these concepts as self-warranted and objective. The principle of causality and self-evident truths are however defendable, as mentioned by Farabi, without relying on such references. This is of course an independent research work. Another instance of reference is the reference of outwardly sensible things to knowledge by presence. It includes two things: 1) error is not in sense perception but in application (of sense perception) 2) to attain correspondence sensible things are in need of explanation, implying that one cannot definitely say that something exists in the external world and has certain qualities as soon as one senses it.