بررسي مسئله «ظهور حقايق و بطلان شرايع» در عرفان اسلامي

An Assessment of "revelation of truths and abrogation of religious laws" in Islamic Mysticism

در بين سخنان اهل معرفت يا اشعار شاعران عارف، گاه ابيات و عباراتي به چشم مي‌خورد كه اگر معناي آنها شرح و توضيح داده نشود و مقصود گوينده كلام به‏خوبي تبيين نگردد، به‏صورت آموزه‌اي مخالف با دستورات شرع مقدس جلوه‌گر مي‌شود. از جمله اين عبارات كه موجب گرديده برخي از علماي دين، عارفان راستين را به اباحه‌گري و شريعت‏گريزي متهم سازند، جمله معروف و مشهور « إذا ظهرت الحقايق بطلت الشرايع» است. مدعاي اين مقاله اين است كه اين عبارت و عبارت‌هايي از اين دست، هرگز به معناي رفع تكليف در اين دنيا نيست، بلكه مقصود از اين عبارت، همان معنايي است كه از برخي آيات و روايات استفاده مي‌شود؛ يعني تا وقتي مرگ فرا نرسيده و هنوز حجاب دنيا از جلو ديدگان برطرف نگشته و پرده‌ها كنار نرفته، شرايع اعتبار دارند و انسان مي‌تواند بر اساس آنها در طريقت قدم نهاده و بدين‌گونه مقدمات قرب و وصول خويش را به حقيقت فراهم آورد؛ ليكن وقتي مرگ او فرا برسد و حجاب‌ها و پرده‌ها از جلو چشمانش كنار روند، شرايع براي او اعتباري ندارد و ديگر نمي‌تواند كاري انجام دهد، بلكه او مي‌ماند و اعمالي كه انجام داده است. نگارنده در اين مقاله با استناد به سخنان اهل معرفت و تحليل و تبيين آنها درصدد اثبات اين مدعا برآمده است.

There are phrases and poems among the words and poems of mystics, which if not explained properly, tend to be against religious commandments. Among such words that have caused religious scholars to accuse true mystics of remissness and carelessness, is the famous sentence according to which when truths are revealed religious laws are abrogated. According to this article, such phrases never deny the existence of obligations in this world. Instead they mean the same thing as some verses and traditions mean, that is one needs to act in accordance with religious laws and thus attain proximity to truth, as long as one has not died. However when one dies and there is no longer any curtain that prevents one from seeing the truths, [one can no longer act in accordance with religious laws for] such laws are no longer valid for him. He remains with whatever he has done. Relying on the words of mystics and analyzing them, the author intends to prove the afore-mentioned theory.