بررسي چيستي و نقش‌هاي معرفتي اصل عدم تناقض با تأكيد بر ديدگاه ارسطو

Principle of Non-Contradiction with Special Emphasis on Aristotles Opinion

پرسش اصلي اين تحقيق بدين قرار است: اصل عدم تناقض از نظر ارسطو چگونه تقرير مي‌شود و واجد چه نقش معرفتي است؟ در اين تحقيق با استفاده از روش تحليلي و با تمركز بر آثار ارسطو به بررسي چيستي و نقش‌هاي معرفتي اصل عدم تناقض پرداخته‏ايم. بر اساس نتايج اين پژوهش، ارسطو در مجموع هفده بيان از اصل عدم تناقض را در آثار خود مطرح كرده است. مي‌توان اين بيآنها را در دو دسته كلي طبقه‌بندي كرد: تقرير هستي‌شناختي و تقرير منطقي. در تقرير هستي‌شناختي، مفهوم «هستي» محور اساسي بيان اصل عدم تناقض را تشكيل مي‌دهد؛ در حالي كه در تقرير منطقي، اصل عدم تناقض، استفاده از مفاهيم قضيه، سلب و ايجاب محور قرار گرفته است. در اين پژوهش نشان داديم كه تقرير هستي‌شناختي اصل عدم تناقض به تقابل مفردات بازمي‌گردد و بر اين اساس، مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه قيدهايي كه ارسطو در تقرير منطقي خود از اصل عدم تناقض به كار برده، در حقيقت براي بيان يگانگي دو مفهوم در همه شروط و حيثيت‌هاست و تنها تفاوت آنها در نفي بودن يكي در مقايسه با ديگري است. بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش، از نظر ارسطو، اصل عدم تناقض در فرايند پيدايش معرفت، نسبت به هر گونه معرفتي، خواه معرفت تصوري يا معرفت تصديقي، از اولويت مطلق برخوردار است. به عبارت ديگر «اصل عدم تناقض در فلسفه ارسطو براي تحصيل هر گونه معرفتي، به نحو مطلق άρχή (= آرخه؛ اصل، arche) است». مقصود از «اولويت مطلق» آن است كه اصل عدم تناقض واجد چهار نقش معرفتي است. اين چهار نقش عبارت است از: ابتناي توجيهي، ابتناي حكايي، ابتناي دلالي و ابتناي عملي.

The main question addressed by this study is: What is Aristotles formulation of the principle of non-contradiction and what are its epistemic roles? Using an analytic methodology and based on Aristotles works this study assesses the nature and epistemic roles of the principle of non-contradiction. Based on this study, Aristotle has, on the whole, given seventeen formulations of the principle of non-contradiction. One can arrange these formulations into two groups: ontological formulations and logical formulations. The former focuses on existence as the axis of the formulation of the principle of non-contradiction whereas the latter concentrates on the concepts of statement, negation and affirmation. According to this study, the ontological formulation of the principle of non-contradiction can be reduced to the opposition of words. Thus the limitations considered by Aristotle in his logical formulation of the principle of non-contradiction explain the unity of two concepts under all circumstance and the only difference they have is that one is negative in comparison to the other. Based on the findings of this research, Aristotle is of the view that in attaining knowledge the principle of non-contradiction is prior to any other type of knowledge whether notion or assertion. In other words, in Aristotles philosophy the principle of non-contradiction is a principle (arche) for obtaining any other type of knowledge. The absolute priority indicates that the principle of non-contradiction plays four epistemic roles which consist of justificatory base, indicatory base, signification base and practical base.