برهان‌پذيري جمله‌هاي اخلاقي در ديدگاه شهيد مطهري

Demonstrability of moral statements in Martyr Mutahhari views

فرااخلاق به مبادي تصوري و تصديقي علم اخلاق مي‌پردازد. يكي از بخش‌هاي فرااخلاق، مباحث منطقي است كه عبارتند از مباحثي كه به استنباط و استنتاج مفاهيم و گزاره‌هاي اخلاقي مربوط مي‌شود؛ مانند بررسي نحوه ارتباط جمله‌هاي اخلاقي با يكديگر و با جمله‌هاي غيراخلاقي. بنابراين، ‌برهان‌پذيري جمله‌هاي اخلاقي از منظر شهيد مطهري در شمار مباحث منطقي فرااخلاق است و كمتر نوشته‌اي بدان پرداخته است. نويسنده در اين مقاله برآن است تا برهان‌پذيري در جمله‌هاي اخلاقي را در ديدگاه شهيد مطهري تبيين كند و بيان نمايد كه شهيد مطهري به دنبال اثبات يقيني‌بودن جمله‌هاي اخلاقي بوده است. شهيد مطهري برخلاف آنچه از تحليل نظريه ايشان بيان مي‌شود، دغدغه عقلي دانستن جمله‌‌هاي اخلاقي را داشته است و جمله‌هاي اخلاقي را بر جمله‌هاي نظري استوار مي‌داند. ايشان در شرح اصول فلسفه و روش رئاليسم در شرح كلام علامه‌طباطبايي براي برهان‌ناپذيري جمله‌هاي اخلاقي دست‌كم پنج تبيين مي‌آورد، ولي در تبيين نظريه خود در جاودانگي اصول اخلاقي و برخي كتب ديگر، آن پنج بيان را رد مي‌كند و برخي جمله‌هاي اصلي اخلاقي را بديهي عقل عملي و برهان‌پذير مي‌داند. ايشان افزون بر يقيني‌دانستن جمله‌هاي اخلاق از طريق عقل عملي، آنها را مؤيد به عقل نظري مي‌داند.

Meta-ethics deals with conceptual and confirmatory principles. In part, it deals with issues related to deduction of moral statements, such as the relation among moral statements and the relation between moral and non-moral statements. According to Martyr Mutahhari the fact that moral statements are demonstrable is among logical meta-ethical questions that are seldom treated. Explaining Mutahharis opinion on the demonstrability of moral statements, the author says that Mutahhari intended to prove that moral statements produce certainty. Contrary to what appears from some analysis of his words, he intended to say that moral statements are rational. Albeit in his Methodology of Realism, he explains AllamaTabatabaeis words on the indemonstrability of moral statements in five ways, he however rejects all these five explanations in his Perpetuity of Moral Principles, considering some moral statements as self-evident truths of practical reason, which are, in turnendorsed by theoretical reason as well