بررسي زمين شناسي، سنگ‌ شناسي و پتروژنز سنگ‎هاي آذرين محدوده معدني- اكتشافي ماهور، باختر ده سلم، با نگرشي بر جايگاه تكتونوماگمايي لوت

محدوده مورد مطالعه در مركز ناحيه لوت و جنوبي­ترين بخش نوار آتشفشاني- نفوذي ائوسن-اليگوسن لوت قرار گرفته است.سنگ‎هاي آذرين اصلي رخنمون يافته در اين محدوده شامل واحدهاي وسيع و ستبر آتشفشاني (آندزيت بازالتي، آندزيت، تراكي‎آندزيت) و آتشفشاني- نيمه آتشفشاني (داسيت - ريوداسيت) با توف­هاي وابسته به سن ائوسن مياني و ائوسن- اليگوسن است كه استوك و دايك­هاي ميكروديوريتي با تركيبي از گابروديوريت تا كوارتزديوريت به سن اليگوسن در آنها نفوذ كرده­اند. بافت چيره در اين سنگ‎هاپورفيريتيك و شامل كاني­هاي اصلي پلاژيوكلاز،كلينوپيروكسن، هورنبلند، فلدسپار پتاسيم، كوارتز وكمي بيوتيت وكاني­هايفرعيآپاتيت، زيركن، روتيل و كاني‎هاي كدراست. اين سنگ‎هابا سرشت بيشتر كالك­آلكالن پتاسيم بالا تا شوشونيتي، از نوع I و متاآلومينوس هستند و با غني­شدگي LILE و LREE و همچنين Th نسبت به HFSE، تهي­شدگي از Nb، Tiو Taو تهي­‎شدگي كم در HREE و Y مشخص مي­شوند كه اين ويژگي­ها افزون بر موقعيت زمين‌ساختي حاشيه فعال قاره­اي، در همهسنگ‎هاي كالك­آلكالن پس­برخوردي نيز ديده مي­شوند. با وجود مقادير پايينNb/La، Nb/U و Ce/Pb، مقدار Sm/Yb (1/2-6/1) نشانگر آلايش كم ماگما با پوسته به نسبت نازك بوده كه در توافق با ستبراي كم پوسته در اين منطقه (km 38-36) است. بر پايه ژئوشيمي عناصر كمياب و REE، عامل اصلي فعاليت ماگمايي در ماهور ذوب بخشي گوشته سنگ‎كره‎اي متاسوماتيسم شده (شبيهE-MORB) با تركيب اسپينل-لرزوليت داراي كمي گارنت و با حضور فلوگوپيت است كه بر پايه مجموعه درشت­بلورها، الگوي REE با بي‎هنجاري منفي Eu (9/0- 63/0Eu/Eu*=) و همچنين كاليبراسيون La/Yb نسبت به ستبراي پوسته، تحت تبلور به نسبت خشك در اتاقك ماگمايي كم‌ژرفا (Km40>) بوده است. بافت­هاي غيرتعادلي، الگوي چندعنصري و REE و بررسي مقدار Yو K2O/Na2O در سنگ‎هاي آذرين ماهور نشان مي­دهد كه افزون بر تفريق، آلايش و آميختگي با ماگماي اسيدي پوسته زيرين آمفيبوليتي به علت گرماي ماگماي گوشته­اي و همچنين فرايند AFC در تكامل ماگما نقش مهمي داشته­اند. نمودار La در برابرLa/Sm ذوب بخشي و مقادير3/13-10=Nb/Ta نقش پوسته زيرين را در تكامل ماگما نشان مي­دهد. حضور هورنبلند بيش از بيوتيت، منشأ گوشته- پوسته، مقدار Ce، Ba، Rb، Sr و Rb/Zr، نمودارهاي تعيين موقعيت زمين‌ساختي و شواهد زمين­شناسي ناحيه­اي از جمله سن بسته شدن اقيانوس نوتتيس، نائين- بافت و سيستان و قطع آميزه­هاي افيوليتي توسط گدازه­هاي ائوسن در اطراف بيرجند، بيانگر تشكيل فعاليت ماگماييترشيريمحدوده ماهور و همچنين لوت در موقعيت زمين‌ساختي پس از برخورد است. ماهيت كالك­آلكالن و اثر ژئوشيميايي فرورانش در اين سنگ‎هابه منشأ گوشته متاسوماتيزه به ارث رسيده از فرورانش كم‌شيب صفحه عربيبه زير صفحه ايران مركزي در مزوزوييك (فرورانشپوسته اقيانوسي نوتتيس) مربوط است. سازوكار احتمالي براي اين فعاليت ماگمايي، كناره­گيري صفحه فرورانش يافته و فرونشست كششي پس از كوهزايي است كه فعاليت گسل­هاي امتدادلغز و برشي نهبندان و نايبند و همچنين ستبراي پوسته در چگونگي جايگيري آن نقش مهمي داشته است. دگرساني گرمابيسنگ‎هاي آذرين را تحت تأثير قرار داده و كانه­زايي روي و مس به‌صورت رگه­اي، رگچه­اي و پركننده فضاي بين برشي در پهنه خردشده گسلي و بيشتر در واحد داسيت- ريوداسيتي صورت گرفته است.