ارتباط بين صفات مورفولوژيكي ژنوتيپ‎هاي پنبه (Gossypium spp.) با تراكم جمعيت سفيد بالك (Bemisia tabaci Genn.) در منطقه‎ي گرگان

The relationship between morphological characteristics of cotton (Gossypium spp.) genotypes and whitefly (Bemisia tabaci Genn.) population in the Gorgan region

استفاده از ارقام متحمل، از عوامل مهم در موفقيت روش‎هاي مديريت تلفيقي آفات محسوب مي‎شود. در اين تحقيق، 20 ژنوتيپ پنبه در گرگان به مدت دو سال در قالب طرح بلوك‎هاي كامل تصادفي مورد ارزيابي قرار گرفتند تا ضمن مقايسه‎ ژنوتيپ‎ها از نظر فراواني تخم‎ها، پوره‎ها و حشرات كامل سفيد بالك پنبه، رابطه‎ بين صفات مورفولوژيكي بوته‎ها با ميزان تجمع آفت نيز مورد بررسي قرار گيرد. براساس نتايج، ژنوتيپ‎هاي پنبه از نظر اكثر صفات مورفولوژيكي و فراواني آفت داراي اختلاف معني‎دار بودند. ژنوتيپ‎هاي برگ‎دفورمه، اكرا برگ‎قرمز، برگ‎پهن قرمز، ساي‎اكرا و براكته‎فريگو داراي كم‎ترين تراكم جمعيت پوره‎هاي سفيدبالك بودند در حالي ‎كه ترمز، الياف‎رنگي و پاك بيش‎ترين آلودگي را داشتند. از نظر فراواني حشرات كامل، برگ‎دفورمه كم‎ترين تراكم آفت را داشت و ژنوتيپ‎هاي ساي‎اكرا، اكرا برگ‎قرمز، سوپراكرا و برگ‎پهن قرمز نيز داراي آلودگي پاييني بودند اما ژنوتيپ‎هاي ترمز، الياف‎رنگي، پاك و اسموث‎ليف داراي بيش‎ترين آلودگي بودند. شكل و پهنك برگ تاثير زيادي بر تراكم جمعيت آفت داشت و با كاهش سطح برگ و عميق‎ترشدن بريدگي‎هاي آن، تراكم جمعيت آفت نيز كم‎تر شد. كم بودن آفت بر روي ارقام برگ قرمز نشان‎دهنده‎ اين بود كه حشره احتمالاً براي جلب شدن به طرف رنگ قرمز رغبتي ندارد و يا اين‎كه رنگ قرمز ممكن است باعث فرار آن‎ها شود. بين تراكم و ارتفاع تارهاي كركي در برگ با تعداد حشرات كامل، پوره‎ها و تخم‏هاي سفيدبالك، همبستگي مثبتي وجود داشت و هرچه تراكم كرك‎ها بيش‎تر و كرك‎ها بلندتر بودند، ميزان آلودگي نيز بيش‎تر بود. همچنين همبستگي مثبتي بين صفات سطح برگ، ارتفاع بوته و تعداد شاخه زايا با ميزان تجمع آفت سفيدبالك بر روي ژنوتيپ‎هاي پنبه وجود داشت اما همبستگي بين صفات رنگ برگ، رنگ گل و شكل براكته‎ي گل با تراكم اين آفت، منفي بود. در مجموع، نتايج نشان دادند كه ويژگي‎هاي برگ‎هاي تيپ اكرا و سطح برگ كوچك، رنگ قرمز بوته‎ها، پايين بودن تراكم كرك‎ها و بالابودن تعداد غدد ترشحي در برگ‎ها، مي‎توانند در كاهش تراكم سفيد بالك موثر باشند.

Tolerant cultivars are the important components of integrated pest management. In this study, 20 different cotton genotypes were evaluated during 2 years using RCBD in Gorgan in order to compare genotypes for frequency of whitefly (Bemisia tabaci Genn.) eggs, nymphs and adult population, and also to determine the relationship between effective morphological characteristics of cotton and pest accumulation. Results showed significant differences among genotypes for majority of morphological characteristics and B.tabaci population. Deformed Leaf, Red Leaf Okra, Broad Red Leaf, Siokra and Frigo Bracteeles genotypes had the least nymph#039 s density, but Termez, Alyaf Rangi and Pak showed the highest density of nymphs. Regarding adult whitefly population, Deformed Leaf genotype had the least pest density, and also Siokra, Red Leaf Okra, Super Okra and Broad Red Leaf genotypes had the low pollution, but Termez, Alyaf Rangi, Pak and Smooth Leaf had the highest density of adult whiteflies. Results suggested that leaf shape and area could be supposed as two most important factors affecting pest population density, as the more reducing leaf area and more deep evolve its dents, the less pest population density. In addition, the low pest population on red leaf genotypes suggested nonpreference or escape mechanism. There was positive correlation between density and height of pubescences and whitefly population density, as the more and higher pubescences, the more pest population. In addition, there was positive correlation between leaf area, plant height and sympodia number with whitefly population density, but there was negative correlation between the traits of leaf color, flower color and shape of the flower bracts with density of this pest. Overall, results showed that the characteristics of okra leaf shape, low leaf area, red plants, low density of pubescences and high density of glands could be effective in reducing the whitefly population density.