نقد و تحليل وحياني اعاده معدوم‌انگاري معاد

A Revelatory Criticism and Analysis of the Idea that an Annihilated Thing will bring back in Resurrection

مسئله معاد، به ويژه معاد جسماني، از ديرباز مورد توجه فلاسفه و متكلمان مسلمان بوده است؛ و از آن‌رو كه حيات اخروي انسان از امور غيبي است براي تبيين عقلاني آن با دشواري روبه‌رو بوده اند، به گونه اي كه برخي از متكلمان مرگ را نابودي و معاد را مصداق اعاده عين معدوم پنداشته، از آن‌رو كه به حيات اخروي باور داشته‌اند آن را جايز شمرده اند. برخي ديگر نيز مرگ را تفرق اجزاي مادي بدن دانسته، با تمسك به آياتي كه ظهور در فناي عالم دارد پذيرش معاد جسماني را در گرو امكان اعاده مثل معدوم پنداشته اند. در اين پژوهش، پس از يادآوري ديدگاه متكلمان درباره اعاده معدوم و رابطه آن با حيات اخروي انسان بيان خواهيم كرد كه از منظر وحي مرگ نابودي نيست، بلكه انتقال از نشئه اي به نشئه ديگر است، و منظور از هلاكت و فناي انسان ها و پديده‌ها در دنيا، تفرق اجزا و ناپايداري آنها در حيات دنيوي و بازگشت نهايي آنها به سوي خداست، از اين‌رو پذيرش حشر جسماني با جواز يا امتناع اعاده معدوم ارتباطي ندارد.

Muslim philosophers and theologians have long taken into consideration the question of resurrection, especially bodily resurrection, and have faced some problems in providing rational explanations for it, because mans afterlife is an unseen matter. As a result, some theologians conceived death as nonexistence and resurrection as the instance of bringing back an annihilated thing exactly, and considered it possible because they believed in afterlife. Others conceived death as dispersion of material parts of body and, referring to Quranic verses which show the annihilation of universe, believed that accepting bodily resurrection is contingent upon the possibility of bringing back the similar of an annihilated thing. Reminding theologians view about the idea of bringing back of an annihilated thing and its relationship with mans afterlife, the present paper explains that death is not nonexistence, according to revelation rather, it is a kind of transition from one mode of being to another mode of being, and that the annihilation and destruction of men and phenomena in the world means dispersion and instability of their bodily parts in worldly life and their final return to God. Therefore, accepting bodily resurrection is not related to accepting or rejecting the bringing back of an annihilated thing.