بررسي تطبيقي رويكرد امنيتي اسلام با رويكرد امنيتي رئاليسم و ليبراليسم

A Comparative Study of Islam’s Security Approach with Realistic, Liberal Security Approach

با توجه به جايگاه امنيت در زندگي بشري، نظريه هاي روابط بين الملل (قديم، كلاسيك و جديد) همواره درپي تفسير و تبيين مفهوم امنيت و سازوكارهاي دستيابي به آن بوده، در همين راستا نظريه‌هاي روابط بين‌الملل با توجه به مباني هستي شناسي خاص خويش، رويكردهايي متفاوت نسبت به مفهوم، ابعاد و ساز و كارهاي عملياتي سازي امنيت در سطح فردي و اجتماعي (ملي و بين‌المللي) درپيش گرفته اند. تفاوت در مباني هستي‌شناسي دو رويكرد رئاليسم و ليبراليسم به عنوان دو جريان اصلي در روابط بين الملل منجر به رويكرد امنيتي متفاوت اين دو جريان شده است؛ اسلام نيز به عنوان يك دين جهان شمول، جهت گيري متفاوت ازاين دو رويكرد امنيتي در پيش گرفته است كه نشات گرفته از تفاوت در مباني هستي شناسي اسلام است. پژوهش حاضر با بررسي اي تطبيقي به‌دنبال مطالعه تفاوت ديدگاه اين سه جريان در مفهوم‌سازي، ابعاد و ساز و كارها و عملياتي كردن شاخص هاي امنيت در نظام هاي امنيتي فردي و اجتماعي (داخلي و بين المللي) است؛ يافته هاي اين پژوهش بر اين مبنا استوارند كه ديدگاه بدبينانه رئاليسم نسبت به انسان و ماهيت نظام بين الملل (جنگ‌محور بودن) كه از مباني هستي شناسي اين نظريه، متأثر است، به اتخاذ نوعي رويكرد امنيتي تقابلي و تقليل گرا (تأكيد بر بعد نظامي امنيت و سطح تحليل ملي گرا) انجاميده است. ديدگاه خوش‌بينانه ليبراليسم نسبت‌به انسان و ماهيت نظام بين الملل (صلح محور) با توجه به مباني هستي‌شناسي خود به اتخاذ نوعي رويكرد امنيتي تعامل گرا، خوش بينانه و تقليل گرا (تأكيد بر بُعد اقتصادي و سطح تحليل فردگرا) و همچنين، ديدگاه تركيبي و واقع بينانه اسلام نسبت به ذات انسان و ماهيت نظام بين الملل با توجه به مباني هستي شناسي خويش به اتخاذ نوعي رويكرد امنيتي تعاملي تقابلي واقع بينانه مبتني بر امنيت فراگير (تأكيد بر لايه هاي گوناگون امنيت و سطح تحليل امت گرا) منجرشده اند

Given the place of security in man’s life, the theories of international relations (old, classic and modern) have always tried to interpret and explain the concept of security and mechanism of its maintenance. The differences in the ontological principles of realism and liberalism as two main trends of international relations have led to different security approaches of these two trends. Islam too, on the basis of its ontology, has a different approach distinct from the said schools of thought. The present paper is an attempt to study the differences of the said three schools of thought in their conceptualization, dimensions, mechanisms and operationalization of indexes of security in their individual and social (domestic and international) security systems. The findings of the research indicate that the pessimistic approach of realism to man and nature of system, on the basis of its ontological principles, has created a realistic interactiveconfrontational security approach based on comprehensive security (with emphasis on different layers of security and ummah level of analysis).