تحليل نقش و كاركرد مكان‌هاي نمادين شهرها در تحولات سياسي مطالعه موردي: ميدان التحرير مصر

Analysis of the Role and Function of Cities’ Symbol Places in Political Changes (Case Study: Altahrir Sq. in Egypt)

مكان، بخشي از فضاي جغرافيايي و درواقع، بستر شكل‌گيري روابط اجتماعي است. هر مكان با توجه به ويژگي‌ها، كاركردها و تاريخچه آن، داراي هويتي خاص و منحصربه‌فرد است؛ دراين‌ميان برخي مكان ها به دليل ويژگي هاي خاصي كه دارند يا سابقه و تحولات ويژه اي كه در آنها اتفاق‌افتاده‌است، هويتي نمادين پيدامي كنند و اين هويت و جلوه نمادين آنچنان در ذهن و خاطره مردم ماندگار مي شود كه به‌راحتي از نسلي به نسل ديگر منتقل‌مي شود؛ براي نمونه، ميدان آزادي در تهران و كليساي جامع مسيحي منجي در مسكو به‌عنوان نماد «تعصب، وفاداري و عشق بي نظير به آيين و سرزمين اجدادي» نمونه اي از مكان هاي نمادين هستند كه نقشي بارز در نمادسازي و برانگيختن احساسات ملت داشته‌اند. ميدان تحرير، بزرگ‌ترين ميدان قاهره است كه در مركز اين شهر و در شرق رود نيل واقع شده‌است. به دليل نظام ديكتاتوري مسلط بر اين كشور طي سه دهه گذشته، مجالي براي ابراز وجود ملت مصر در قالب تجمع‌هاي سياسي وجودنداشته‌است؛ باوجوداين، ميدان تحرير در دو يا سه مقطع زماني محدود، كاركرد سياسي داشته‌است. انقلاب مردمي ملت مصر در سال 2011، به‌سرعت ميدان تحرير را به كانون تجمع معترضان و مخالفان حكومت تبديل‌كرد، به‌طوري‌كه در اندك‌زماني، نام «ميدان تحرير» نه‌تنها در ميان مردم مصر بلكه در سراسر جهان به نماد و سمبلي براي مبارزه ضد حكومت و طرح مطالبات سياسي تبديل‌شد تاجايي‌كه معترضان جنبش وال استريت، نام خيابان وال‌استريت را به ميدان تحرير آمريكا و معترضان لندني، نام ميدان معروف «ترافالگار» را به ميدان التحرير تغييردادند. اين پژوهش به روش توصيفي ـ تحليلي به‌دنبال تبيين دليل و چرايي تبديل‌شدن ميدان تحرير قاهره به‌عنوان يك مكان با كاركرد سياسي و سمبل و نماد مبارزه ضد حكومت است. نتايج پژوهش نشان‌مي‌دهند، عواملي مانند ايفاي نقش مركزيت در جريان تحولات سياسي گذشته، غلبه هويت سياسي اين مكان بر ساير كاركردهاي اجتماعي، ارتباطي و ...، عامليت مركزيت و دسترسي آسان، تراكم جمعيتِ خيابان‌هاي منتهي به اين ميدان، تلقين و تزريق روحِ كاركرد سياسي از جانب رسانه ها به كالبد اين مكان و ... در شكل گيري اين روح و تقويت كاركرد سياسيِ ميدان تحرير دخيل بوده اند.

Place is a part of geographical space and a base for establishment of social relations. Each place is unique according to its specific properties, functions and history. Meanwhile, some places find symbol identity due to their especial historical events and properties and this identity would be maintained in the minds and moved to the other generations. For example Azadi Tower in Tehran and Savior Christian Church in Moscow are symbol for faithfulness and love to the paternal land and country. Altahrir Sq. is the biggest square in Cairo, eastern side of Nile River. Due to dictator regime in the last 30 years, there was not space for political communities. Despite this fact, this square has had two or three political function.  In 2011, incredible presence of people in this square made its name spread all over the world as a symbol for protest against dictatorship as wall street protests in United states replaced wall street name with American Altahrir and protests in London changed Trafalgar Square to Altahrir.  This is descriptiveanalytic survey which follows the reasons for this square to become a symbol for protest against dictatorship and cruelty. Findings indicated that some factors had crucial role including pivotal role in the past political changes, dominance of its political function to its social one, its easy access, injection of political function spirit from media