تحليل جنبش‌هاي اجتماعي خاورميانه با تأكيد بر مؤلفه‌هاي شرق‌شناسي ادوارد سعيد

Analysis of Middle East Social Movements with emphasis on Edward Saeed’s East Studies Components

جنبش‌هاي اجتماعي كه در سال‌هاي گذشته در منطقۀ خاورميانه و شمال آفريقا به‌وقوع پيوست، بسياري از معادلات منطقه‌اي و جهاني را به‌هم ريخت. در اين مقاله ريشه‌هاي شكل‌گيري اين جنبش‌ها باتوجه‌به مؤلفه‌هاي شرق‌شناسي ادوارد سعيد نشان داده شد. روش تحقيق اين مقاله روش مقايسه‌اي و روش گردآوري داده‌ها كتابخانه‌اي است. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي‌دهد كه انديشۀ شرق‌شناسانۀ سعيد از يك سو زمينه‌ساز شكل‌گيري گفتمان مقاومت شد و از سوي ‌ديگر ازطريق وارد‌كردن حاشيه و ديگري (شرق) در متن، زمينۀ شكل‌گيري يك جامعۀ فاقد مركز ازطريق محور‌شدن يك‌سري ايده‌هاي جهان‌شمول شده است. اين ايده‌هاي جهان‌شمول از يك طرف منطق دو انگارانۀ غرب را تضعيف كرده و ازطرف ديگر نوعي نماد براي مرزبندي با گفتمان شرق‌شناسي شد. بنابراين اين هويت‌گرايي اسلامي و بومي باعث شكل‌گيري نظام چندمركزي شد و مشروعيت گفتماني غرب را با چالش رو‌به‌رو كرد. سعيد بر اين باور بود كه نبايد با اصول و مباني غرب به مقابله با شرق‌شناسي پرداخت، بلكه با تأكيد بر ارزش‌هاي جهان‌شمول همچون آزادي، يكتاپرستي، نفي ظلم و تبعيض، عدالت‌گرايي، عقلانيت، صلح‌جويي، حقوق بشر و كرامت انساني كه ريشه در جهان‌بيني اسلامي دارد، بايد در برابر انديشۀ شرق‌شناسي مقاومت كرد. بنابراين باتوجه‌به اينكه ريشۀ اين ايده‌هاي جهان‌شمول در فرهنگ اسلامي است، اين كشورها ازطريق تأكيد بر اين ايده‌هاي جهان‌شمول به‌نوعي به مقابله با گفتمان شرق‌شناسي پرداختند و از اين طريق توانستند براي خود هويتي مستقل بر مبناي فرهنگ اسلامي ايجاد كنند.

Social movements occurred recently in the Middle East and north of Africa changed many global and local conditions. This paper indicates the root of such movements based on Edward Saeed’s East studies.  This is comparative survey research. Findings showed that East Study thoughts of Saeed shaped resistance conversation from one hand and on the other hand entering another edge (East) to the context he paved the road for centerless society through focus on a series of universal ideas. These universal ideas weakened the twosided Western logic and became a symbol for distinguish between Western and Eastern conversation. So, this Islamic and local identitism constructed a multicenter system and challenged legitimation of Western conversation. Saeed believed that East Study should not be opposite of Western principles but should resist against east study thoughts emphasizing on universal ideas such as freedom, monotheism, not doing violence and discrimination, justice activism, rationality, being peaceoriented, and human rights which are rooted in Islamic ideology. Therefore as these universal ideas are rooted in Islamic culture, these countries acted against East study conversation via emphasis on these universal ideas and created an independent identity based on Islamic culture.