ارزيابي كيفي تغيير عناصر شهركهن ايراني به شهر مدرن در جهت احياي مكانهاي شهري با هويت ايراني - اسلامي

با نگاهي كلي به روند شهرنشيني و شهرسازي در ايران ميتوان دريافت، شهرهاي ايران كه داراي ويژگيهاي تكامل يافته در قرنهاي متمادي بودند، در چند دهه اخير دچار تحولي عظيم شدند. آنچه كه اين شهرها به عنوان خصوصيات كالبدي در خود داشتند، فضاها و عناصر معماري - شهرسازي ارزشمندي منبعث از فرهنگ حاكم بر زندگي شهروندان بودند. ويژگي كالبدي شهر اسلامي وكاركرد عناصر آن را ميتوان تبلور بصري ماهيت اسلامي آن دانست؛ آن وقت لزوم توجه به نقش و كاركرد عناصركالبدي براي برجستهترشدن آن هويت، بيش از پيش ضرورت مييابد. اين مقاله با هدف بررسي تغيير عناصر شهر سنتي به عناصر شهري مدرن و تبيين شاخصهاي كيفي مثبت و منفي از دست داده و يا به دست آورده، ضمن مرور پيشينه و اسناد مرتبط با موضوع و نيز نظرخواهي از متخصصان اين حوزه (به روش دلفي) و روش كيفي چكليستهاي دو دويي طراحي شهري، نشان ميدهد كه در صورت بيتوجهي به اين عناصر، هويت اسلامي و تاريخي آنها كمكم رنگ ميبازد و عناصري جانشين ميشوند كه رنگ و بوي بومي ندارند. نتايج به دست آمده حاكي از آن است كه در اثر اين تغيير، ضمن آنكه سطح شاخصهاي كيفيت محيط همانند زيبايي بصري در بعد فرم، خلوت، دسترسي، كارايي، همهشمولي و تنوع در عملكرد و امنيت، آسايش و خوانايي در بعد معنا ارتقا مييابد، اما شاخصهاي ديگري از كيفيت محيط شهري همانند ارزشهاي معمارانه و مقياس انساني در بعد فرم و تعاملات اجتماعي، مشاركت و سرزندگي در عملكرد و هويت و حس تعلق و خودماني و دنجي بودن محيط در بعد معنا تضعيف شده است. بر اين اساس اين پژوهش راهبردهايي را با هدف تقويت شاخصهاي مثبت و كاهش سطح شاخصهاي منفي در جهت دستيابي به مكانهاي شهري با هويت ايراني- اسلامي ارائه ميدهد.