آسيب شناسي چارچوب مطالعات كالبدي وقف در شهر اسلامي

وقف به عنوان يكي از سنت هاي حسنه در تعاليم اسلامي، مورد توجه رشته هاي مختلف علمي براي شناخت و كاربرد آن بوده است. با اين وجود، كوشش هاي فكري صورت گرفته در دو حوزه دانش معماري و شهرسازي، نشان گر وجود اشكال ها و آسيب هايي است كه خود سبب آن شده است كه تا كنون مفهوم وقف در نظريه و در بخش كاربردي آن يعني در عمل پيشرفت جدي نداشته باشد. اين مقاله با نگاهي متفاوت از مجموعه مطالعات موجود، اين موضوع را هدف مطالعه قرار داده است. اين پژوهش به كمك روش تحقيق كيفي و ابزار تحليل اسنادي صورت گرفته است. راهبرد آسيب شناسي و رويكرد تحليل انتقادي سازنده نيز مكمل روش شناسي مطالعه بوده است. بررسي عميق مطالعات موجود وقف در ايران نشانگر وجود حداقل سه محور اصلي آسيبزا شامل نوع رويكرد، نوع روش و نوع نگرش در مطالعات است. استفاده از روش هاي توصيفي و اثباتي، نگرش هاي گذشته محور و موافق انگارانه با موضوع وقف و رويكردهاي غيرخلاق، بازنمود اين سه محور در مطالعات وقف است. يافته هاي حاصل از مطالعه نشان مي دهد كه به كمك آسيب زدايي از محورهاي سه گانه ميتوان به پاي هريزي چارچوب فكري مستحكمي اقدام نمود تا ضمن شناسايي ريشه اي بن بست نظري مطالعات موجود، چالش هاي اجرايي وقف را نيز به كمك دو ويژگي اصلي كارآيي و انعطاف پذيري رفع كرد.