فراتحليل تحقيقات عرفي‌شدن در ايران بر پايه شاخص‌هاي برگرفته از متون ديني

The MetaAnalysis of Researches on Secularization in Iran Based on Indicators Inferred from the Religious Scriptures

سؤال از وقوع يا عدم وقوع عرفي‌شدن در ايرانِ پس از انقلاب اسلامي، از دغدغه‌هاي مهم پژوهشگران حوزه جامعه‌شناسي دين در سال‌هاي اخير بوده و پاسخ‌هاي متفاوتي از سوي آنان دريافت كرده است. اين مقاله كه با هدف بازنگري ابعاد تجربي اين پديده از منظري نسبتاً متفاوت تدوين شده است و برگرفته از پژوهشي ميان‌رشته‌اي در زمينه ساخت نظريه عرفي‌شدن با رويكردي اسلامي است؛ با تكيه بر مجموعه‌اي از شاخص‌هاي عرفي‌شدن كه از طريق استقرا و تأمل در آيات و احاديث اسلامي گردآوري شده‌اند و با فراتحليل برخي پژوهش‌هاي تجربي كه در سال‌هاي اخير با موضوع عرفي‌شدن يا تحولات دين‌داري در ايران به انجام رسيده‌اند، به بررسي مجدد مسئله عرفي‌شدن در ايران پرداخته است. نتايج اين بررسي، از كاهش نسبي تأثير دين بر زندگي فردي و اجتماعي مردم حكايت دارند، هرچند در حال حاضر، اين امر فقط در حوزه‌هاي خاص مناسك مذهبي، امور جنسي، مراجعات ديني و فعاليت‌هاي اقتصادي از پشتوانه تجربي قابل اعتمادي برخوردار است.

The question about occurring or not occurring of secularization in Iran after the Islamic revolution has been one of the main concerns of researchers of sociology of religion field during recent years, and it has received diverse answers from them. This paper, written with the aim of revising the experimental aspects of this phenomenon from a relatively different perspective and based on an interdisciplinary research regarding building secularization theory with an Islamic approach, has reconsidered the issue of secularization in Iran. It has done the job by a particular emphasis on the secularization indicators gathered through examining and reflecting on Quranic verses and Islamic Hadith and by metaanalyzing some empirical researches undertaken lately on secularization or transformations of religiosity in Iran. Results of this study point towards a relative decrease in the influence of religion on the personal and social lives of people, although this matter, at the moment, only has reliable factual support, in special realms of religious rituals, sexual affairs, religious references and economic activities.