بررسي و نقد كتاب نظام آوايي زبان فارسي

مقالۀ حاضر به معرفي، بررسي و نقد كتاب نظام آوايي زبان فارسي، تأليف محمود بي‌جن‌خان مي‌پردازد. كتاب اثري ارزشمند در حوزۀ آواشناسي و واج‌شناسي زبان فارسي است و امتيازات و نوآوري‌هاي فراوان و ساختار منسجمي دارد. مؤلف در فصل اول، مسئلۀ بازشناسي شنيداري گفتارِ پيوستۀ فارسي را ـ كه موضوع اصلي تحقيق است ـ برگزيده و در فصل‌هاي بعد تلاش كرده است بر اساس روش‌شناسي آزمايشگاهي به سؤال اصلي تحقيق پاسخ دهد. كتاب از نظر محتوا نيز اثري در خورِ تقدير است. مؤلف مباني نظري آواشناسي آكوستيكي و انگاره‌هاي نظري بازشناسي گفتار را به صورت جامع و روشن، براي طرح مباحث توليد و درك گفتار زبان فارسي معرفي كرده و در چهارچوب اين يافته‌هاي نظري، آزمايش‌هايي را طرح‌ريزي كرده است تا سرنخ‌هاي آكوستيكي معتبرِ هريك از مشخصه‌هاي واجي را در فرايند درك گفتار پيوستۀ فارسي، كشف و استخراج كند. وي همچنين در لابه‌لاي اين مباحث، به بحث و پژوهش دربارۀ برخي مسائل مهم نظام آوايي زبان فارسي پرداخته است. با وجود اين، اين كتاب همانند هر اثر ديگر، نقص‌ها و كاستي‌هايي دارد كه مقالۀ حاضر با هدف رفع و اصلاح آن‌ها تدوين شده است. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه كتاب نظام آوايي زبان فارسي از نظر محتوا در بخش‌هايي مانند «تكيه از ديدگاه آواشناسي»، «واكه‌ها»، «همخوان‌هاي انفجاري»، «همخوان غلت» و «همخوان‌هاي روان» نياز به بازنگري دارد.