بررسي تنوع فيتوشيميايي اسانس جمعيت هاي مختلف بومادران (Achillea nobilis L.)

جنس بومادران در ايران 19 گونه گياه علفي چندساله و معطر دارد كه شش گونه آن انحصاري ايران است. در اين تحقيق با هدف بررسي اسانس جمعيت هاي مختلف بومادران با نام علمي Achillea nobilis L. (بومي ايران) در شرايط زراعي، بذر22 جمعيت گياه از رويشگاه هاي مختلف گرد آوري شده و در مزرعه تحقيقاتي كشت شد. سرشاخه هاي گل دار در هنگام اوج گلدهي برداشت و پس از خشك كردن در سايه، اسانس گيري به روش تقطير با آب صورت گرفت. اسانس ها با استفاده از دستگاه هاي رنگ نگاري گازي (گازكروماتوگرافي) (GC) و رنگ نگاري گازي متصل به طيف سنج جرمي (GC/Mass) تجزيه شدند. بازده اسانس ها از 33/0 درصد تا 44/1درصد متفاوت بود. كمترين بازده اسانس در جمعيت سمنان (33/0 درصد) و بيشترين بازده اسانس در جمعيت سنندج (44/1 درصد) مشاهده شد. تجزيه خوشه اي (كلاستر) بر پايه تركيب هاي اسانس ها نشان داد كه كل نمونه هاي (accessions) موردبررسي در دو خوشه جداگانه قرار گرفتند. تركيب اصلي اسانس خوشه-1 آرتميزياكتون بود كه بيشترين ميزان آن (5/85درصد) در جمعيت سنندج بود. در اسانس جمعيت هاي گرگان-2 5/84درصد، مراوه تپه-1 6/81 درصد، زنجان-1 3/81درصد، گلستان-2 2/80 درصد و گلستان-3 1/80درصد آرتميزياكتون وجود داشت. در اسانس نمونه هاي خوشه-2 ميزان آرتميزياكتون­كمتر بوده و اين جمعيت ها بر پايه ميزان آلفا-توجون، بتا-توجون، 8،1-سينئول و سيس-كريزانتنول به صورت بسيار متمايزي گروه بندي شدند. جمعيت همدان-2 موجود در اين گروه بندي منبع غني از سيس-كريزانتنول (7/41درصد) بود. جمعيت هاي گرگان-1 و خرم آباد منابع غني از آلفا-توجون (به ترتيب 1/52درصد و 3/49درصد) بودند و جمعيت گرگان-1 بالاترين ميزان بتا-توجون (9/17درصد) را داشت.