تاثير منابع مختلف نيتروژن بر ماده خشك و تجمع نيترات و نيتريت در غده سيب زميني Solanum tuberosum L.)

سابقه و هدف: تجمع نيتريت ونيترات درموادغذايي و تاثير سوء آنها بر سلامتي موضوعي است كه امروزه همچنان مورد بررسي و بحث قرار ميگيرد.تاثيرسمي نيترات، ناشي از نيتريت تشكيل شده به وسيله احياء نيترات توسط آنزيم باكتريايي است. تجمع نيترات اغلب به ميزان و نوع مواد غذايي موجود در خاك وابسته است كه امروزه در اثر كاربرد بي رويه كودهاي شيميايي و احياء نيترات به نيتريت در طول انبارداري سلامت جامعه بشري را تهديد مي كند. بنابراين بررسي كاربرد نيتروژن از منابع شيميايي و دامي بر عملكرد و كيفيت غده ها از هدف­ هاي مهم اين تحقيق به شمار مي رود،تا بتوان در حين تجمع ماده خشك بالا به كيفيتي مطلوب دست يافت. مواد و روش ها: آزمايش در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 1392در استان اردبيل اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي شامل تيمار شاهد، سه ميزان 326، 652 و 978 كيلو گرم در هكتار كود شيميايي اوره، سه ميزان 1/21، 3/42 و 5/63 تن در هكتار كود گوسفندي و سه ميزان 6/27، 2/55 و 9/82 تن در هكتار كود گاوي بوده و هر يك از اين كودها به­ طور جداگانه بر پايه ميزان كاربرد 150، 300 و 450 كيلو گرم نيتروژن در هكتار تنظيم شده بود. ميزان نيترات و نيتريت غده ها به روش گرماسنجي (كالريمتري) پس از احياء(روش دي آزو) با كمك دستگاه طيف سنج نوري (اسپكتروفتومتر) در زمان برداشت، 20 و 40 روز پس از برداشت مورد آزمايش قرار گرفت. نتايج و بحث: كودهاي دامي در عملكرد غده، نسبت به تيمار هاي كود شيميايي برتري شايان توجهي داشته و تيمارهاي كود گوسفندي در ميزان­ هاي 3/42 و 5/63 تن در هكتار بيشترين عملكرد را به ترتيب با 37/42 و 78/44 تن در هكتار، نسبت به تيمارهاي ديگر به خود اختصاص داد. با افزايش كاربرد كودهاي شيميايي و دامي درصد ماده خشك غده ها كاهش يافته و بيشترين درصد ماده خشك غده در سطوح پايين كودهاي دامي مشاهده شد، به­ طوري­كه بالاترين درصد ماده خشك غده با كاربرد 6/27 تن در هكتار كود گاوي مشاهده شد. شمار روزهاي پس از برداشت در تجمع نيترات معني دار نشد، ولي در تجمع نيتريت معني دار شده و با افزايش روزهاي پس از برداشت غده ها، غلظت نيتريت به طورچشمگيري افزاش يافت بدين­ گونه كه غلظت نيتريت در آخرين مرحله اندازه گيري (40 روز پس از برداشت) به ميزان 63/1 ميلي گرم بر كيلوگرم وزن خشك مشاهده شد، كه در مقايسه با نخستين و دومين زمان اندازه گيري به ترتيب در حدود 8/5 و 2/1 برابر افزايش در غلظت نيتريت غده هاي سيب زميني به دست آمد. در بين تيمار هاي كودي بيشترين تجمع نيترات و نيتريت (به ترتيب 90/879 و 62/3 ميلي گرم بر كيلوگرم وزن خشك) با كاربرد بالاترين ميزان كود شيميايي (978 كيلوگرم در هكتار) مشاهده شد. به­ طوركلي با افزايش ميزان نيتروژن در تيمارهاي كودي تجمع نيترات و نيترت بيشتر شد كه در كودهاي دامي اين تجمع نسبت به كود شيميايي كمتر بود. تجمع نيترات در خاك صرف نظر از نوع منبع كودي نيتروژن دار با افزايش كاربرد بيشتر كود ارتباط نزديكي داشت. بيشترين تجمع نيترات خاك در تيمار 5/63 تن كود گوسفندي و كمترين تجمع نيترات در تيمارهاي 6/27 تن كود گاوي و 1/21 تن كود گوسفندي كه تفاوت معني داري با تيمار شاهد نداشتند مشاهده شد. نتيجه گيري: كاربرد بيشتر كودهاي شيميايي و دامي منجر به افزايش نيترات خاك، كاهش درصد ماده خشك و افزايش تجمع نيترات و نيتريت غده ها مي­ شود، در صورتي­ كه اين تجمع در كودهاي شيميايي نسبت به كودهاي دامي بالاتر مي باشد. همچنين غلظت نيتريت در آخرين مرحله اندازه گيري (40 روز پس از برداشت) به بيشترين ميزان خود رسيد. بنابراين با كاهش استفاده از كودهاي نيتروژني به­ ويژه كودهاي شيميايي و بهينه كردن شرايط انبار مي توان تجمع نيترات و نيتريت در غده سيب زميني را كاهش داد.