بررسي تاثير باكتري هاي محرك رشد و اسيد هيوميك بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه گياه دارويي ريحان Ocimum basilicum L.) در شرايط تنش خشكي در منطقه قم

سابقه و هدف: تنش خشكي محدود كننده­ ترين عامل رشد گياهان و توليد محصول است، به صورتي كه عملكرد و اجزاي عملكرد دانه انواع گياهان و از جمله گياهان دارويي را تحت تاثير خود قرار مي دهد. امروزه معرفي نهاده هايي كه بتوانند از طريق بهبود وضعيت آبي در گياه سبب ارتقاي مقاومت به تنش كم آبي شوند، از جمله ضرورت هاي پژوهش بوده و روش هاي ارگانيك اولويت بيشتري دارند.بنابراين به منظور بررسي اثر باكتري هاي محرك رشد (PGPRs)و اسيد هيوميك بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه گياه دارويي ريحان Ocimum basilicum L.)در شرايط تنش خشكي اين تحقيق انجام پذيرفت. مواد و روشها: اين آزمايش در سال 1392 در شمال شرقي شهرستان قم به صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي در 3 تكرار اجرا شد كه در آن زمان آبياري به عنوان عامل اصلي در سه سطح (40 ،70 و 100 ميلي­متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A) و روش­هاي كاربرد باكتري هاي محرك رشد در چهار سطح (بدون كاربرد، بذرمال، آب آبياري و بذرمال+ آب آبياري) و اسيد هيوميك در دو سطح (بدون كاربرد و كاربرد) به صورت فاكتوريل به عنوان عامل هاي فرعي در نظر گرفته شدند. كاربرد اسيد هيوميك و باكتري هاي محرك رشد در تيمار آب آبياري 2 بار در مراحل 4 و 12 برگي انجام شد. ميزان كاربرد اسيد هيوميك به ميزان 3 ليتر در هكتار براي هر بار كاربرد در آب آبياري و منبع باكتري هاي محرك رشد ازتوباكتر Azotobacter crococcumو آزوسپيريليوم Azospirillum brasilenseبود. نتايج و بحث: نتايج به دست آمده نشان داد، اعمال تنش خشكي بر همه ي صفات مورد آزمايش تاثير منفي و كاربرد اسيد هيوميك و باكتري هاي محرك رشد در هر دو شرايط آبياري مطلوب (زمان آبياري 40 ميلي متر) و تنش كم آبي ثاثير مثبتي را بر صفات اندازه گيري شده ايجاد كردند. بنابر يافته هاي تحقيق، به جز تاثير متقابل باكتري هاي محرك رشد و اسيد هيوميك، ديگر تاثير متقابل دو و سه گانه عامل­ هاي آزمايشي بر عملكرد دانه و زيست­ توده ( بيولوژيك) معني دار بودند. در اين شرايط بيشترين ميزان عملكرد دانه (67/2636 كيلوگرم در هكتار) و عملكرد زيست توده (01/6867 كيلوگرم در هكتار) در دور آبياري 40 ميلي متر، كاربرد بذرمال + آب آبياري و اسيد هيوميك به دست آمد. اثر متقابل سه گانه عامل هاي مورد آزمون بر وزن هزاردانه نيز معني دار بود، به صورتي كه بيشترين وزن هزار دانه (09/2 گرم) نيز از كاربرد توام باكتري هاي محرك رشد و اسيد هيوميك در مديريت آبياري مطلوب به دست آمد كه نسبت به تيمار شاهد 31/26 درصد افزايش نشان داد. بنابر يافته­ هاي تحقيق، تنش كم آبي منجر به افزايش درصد اسانس اندام هاي هوايي گياه دارويي ريحان شد، هرچند عامل هاي ضد تنش مورد استفاده نيز با بهبود مجموعه شرايط مورد نياز در هردو وضعيت آبياري مطلوب و تنش خشكي در نهايت باعث ساخت و ذخيره اسانس بيشتر شدند. نتيجه گيري: تنش خشكي ناشي از افزايش فاصله آبياري، همه ي اجزاي عملكرد و در نهايت عملكرد دانه را به طور معني داري كاهش داد و در مجموع كاربرد باكتري هاي محرك رشد و اسيد هيوميك موجب تخفيف تاثير نامطلوب ناشي از تنش كم آبي شد، هرچند نقش باكتري هاي محرك رشد بيشتر از اسيد هيوميك بود. تاثير عامل هاي آزمايشي بر صفت درصد اسانس اندام هاي هوايي عكس يكديگر بود، در اين شرايط نقش عامل تنش در برايند تغييرات اين صفت حتي بيشتر از مجموع تاثير باكتري هاي محرك رشد و اسيد هيوميك بود.