تاثير تنوع زيستي بر عملكرد اقتصادي و تنظيم جمعيت علف هاي هرز در كشت مخلوط ذرت ، سويا و ختمي

سابقه و هدف: افزايش توليد محصولات با تنوع بيشتر از طريق كشت مخلوط مي تواند در بهبود كاركردها و خدمات اكوسيستمي موثر باشد. يكي از مهم ترين كاركردهاي نظام (سيستم) هاي كشت مخلوط كنترل علف هاي هرز و در نتيجه افزايش عملكرد گياهان زراعي مي باشد. اين بررسي با هدف ارزيابي الگوهاي مختلف كشت مخلوط بر ميزان توليد گياهان ذرت، سويا و ختمي، نسبت برابري زمين و قابليت (پتانسيل) كنترل علف هاي هرز در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد در سال زراعي 93-1392 به اجرا در آمد. مواد و روش ها: اين بررسي به صورت بلوك نواري بر پايه طرح بلوك هاي كامل تصادفي در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد در سال زراعي 93-1392 به اجرا در آمد. تيمارهاي آزمايشي (14 تيمار) شامل وجين و بدون وجين علف هاي هرز و همچنين الگوهاي مختلف كشت مخلوط دوگانه (ذرت+سويا، ذرت+ختمي و سويا+ختمي) و سه گانه (ذرت+سويا+ختمي) به همراه كشت خالص آنها در سه تكرار بود. تيمارهاي آزمايشي شامل الگوهاي مختلف كشت مخلوط سه گونه ذرت، سويا و ختمي بر پايه تركيب (سري) هاي جايگزيني در 7 سطح بود. صفات مورد بررسي شامل عملكرد، نسبت برابري زمين و تراكم و وزن خشك علف هاي هرز بود. نتايج و بحث: بيشترين تراكم علف هاي هرز در بين الگوهاي مختلف كشت مربوط به كشت خالص سويا با 7/46 بوته در متر مربع و كمترين شمار علف هاي هرز در كشت مخلوط سه گانه ذرت+سويا+ختمي با 6/37 بوته در متر مربع بود بيشترين كاهش عملكرد دانه ذرت در شرايط حضور علف هاي هرز نسبت به نيمه وجين در كشت خالص ذرت (22/7% كاهش عملكرد) مشاهده شد و كمترين درصد كاهش عملكرد دانه ذرت نيز در كشت مخلوط سه گانه ذرت+سويا+ختمي با درصد كاهش 6/15% به دست آمد. بيشترين و كمترين كاهش عملكرد دانه سويا در شرايط حضور علف هاي هرز نسبت به شرايط وجين علف هاي هرز به ترتيب مربوط به كشت خالص سويا با 3/32% و كشت مخلوط سه گانه سويا+ذرت+ختمي با درصد كاهش عملكردي معادل 1/19% بود. در زمينه گياه ختمي نيز نتايج همساني به دست آمد و بيشترين و كمترين درصد كاهش عملكرد به ترتيب در كشت خالص ختمي (36/4%) و كشت مخلوط سه گانه (23/6%) مشاهده شد. ارزيابي نسبت برابري زمين نشان داد كه نظام هاي مختلف كشت مخلوط ذرت، سويا و ختمي بر كشت خالص آنها برتري دارد. در شرايط كنترل علف هاي هرز كشت مخلوط ذرت+سويا بيشترين ميزان نسبت برابري زمين را نسبت به ديگر كشت هاي مخلوط داشت، به­ طوري­ كه ميزان نسبت برابري زمين در اين نظام كشت 083/1 به دست آمد. در شرايط حضور علف هاي هرز، كشت مخلوط سه گانه ذرت+سويا+ختمي بالاترين ميزان نسبت برابري زمين (246/1) در بين الگوهاي مختلف كشت مخلوط را داشت و كمترين ميزان نيز مربوط به كشت مخلوط سويا+ختمي (093/1) بود. نسبت برابري زمين در شرايط حضور علف هاي هرز در مقايسه با شرايط كنترل علف هاي هرز در همه­ ي الگوهاي مختلف كشت مخلوط داراي ميزان بالاتري بود. بالاتر بودن ميزان نسبت برابري زمين در حضور علف هاي هرز در مقايسه با شرايط وجين علف هاي هرز نشان دهنده تاثير مثبت كشت هاي مخلوط در كنترل علف هاي هرز و در نتيجه بهبود عملكرد گياهان در كشت مخلوط نسبت به كشت خالص مي باشد. نتيجه گيري: نتايج آزمايش گوياي اين بود كه نسبت برابري زمين در همه­ ي الگوهاي مختلف كشت مخلوط بيشتر از يك بود كه بيانگر سودمندي كشت هاي مخلوط نسبت به كشت خالص هر سه گونه از لحاظ توليد عملكرد اقتصادي بود. به­ طوركلي نتايج اين آزمايش نشان داد كه نظام چند كشتي نسبت به كشت خالص سه گونه يادشده ظرفيت و قابليت بالاتري در افزايش توليد دارد كه اين افزايش عملكرد مي تواند مرهون خدماتي مانند كنترل بهتر علف هاي هرز در نظام هاي چند كشتي باشد.