چيستي و كاركرد مباني فلسفي اقتصاد اسلامي

در ادبيات اقتصادي، عنوان «مباني» و «مباني فلسفي» دچار ابهامات مفهومي و كاركردي بسياري است. اين مقاله براي رفع اين ابهام، چيستي و كاركرد مباني فلسفي در اقتصاد و اقتصاد اسلامي را بررسي مي كند. بنا به فرضيه مقاله، مباني فلسفي علاوه بر كاركرد توليدي، كاركرد جهت دهندگي نيز دارند و مباني به عنوان تنها عامل در توليد نظريات اقتصاد اسلامي عمل نمي كنند. يافته هاي تحقيق، كه به روش تحليلي سامان يافته است، نشان مي دهد فقدان شفافيت مفهومي در واژه «مباني» موجب بروز مشكلاتي، از جمله شبهه گسست مباني و نظريه، و صوري شدن بحث از مباني در بخش هايي از ادبيات اقتصادي گرديده است. يافته هاي پژوهش حاكي از طرح دو ديدگاه «مباني مولد» و «مباني زمينه ساز» در ادبيات اقتصاد اسلامي است. در اين مقاله، از رويكردي تركيبي در مفهوم شناسي و كاركردشناسي مباني در اقتصاد اسلامي دفاع مي كنيم. بر اساس اين رويكرد، از ميان مباني فلسفي سه گانه اقتصاد اسلامي، مباني معرفت شناختي عمدتاً كاركرد جهت دهندگي، و مباني هستي شناختي و ارزش شناختي كاركرد توليدي دارند. البته پذيرش كاركرد توليدي مباني فلسفي به معناي تحميل بار اضافي بر مباني در فرايند توليد دانش اقتصاد و اقتصاد اسلامي نيست.