بررسي تحولات مجموعه احمد بن موسي (ع) در شهر شيراز در دوره صفويه

بخش زيادي از آثار معماري اسلامي را بناهاي آرامگاهي تشكيل مي دهد. در ميان اين آثار مجموعه ها و بناهاي زيارتگاهي از اهميت خاصي برخوردار هستند. بقعه احمد بن موسي (ع)، كه سابقه وجودي اش به قرن هفتم ق مي رسد، از مهم ترين بناهاي زيارتگاهي شهر شيراز در طول دوره هاي مختلف بوده است. به رغم اهميت اين بقعه تاكنون تحقيق جامعي در زمينه معماري اين بنا در دوره هاي مختلف تاريخي انجام نشده است و ابهامات زيادي درباره آن وجود دارد. در حالي كه با درك اين مهم، مي توان به شناخت بخش مهمي از تاريخ شهر شيراز كه در چنين مجموعه زيارتي شكل گرفته است، دست يافت. اين مقاله قصد دارد تحولات بقعه در دوره صفويه و جايگاه آن را در شهر شيراز صفوي بررسي كند. لذا در اين تحقيق تحولات بقعه به همراه بناهاي هم پيوند آن، كه به مثابه يك مجموعه كار مي كردند، در دوره صفويه و در سياق اين دوره بررسي شده است؛ تحولاتي كه سبب شكل گيري جايگاه جديدي براي بقعه احمد بن موسي (ع) در شهر شيراز صفوي شده است. به علت نابودي بخش زيادي از كالبد صفوي و فقدان شواهد باستان شناسي حجم زيادي از داده هاي تحقيق از منابع مكتوب و تصويري دست اول و دست دوم و وقف نامه ها به دست آمده است. سپس شواهد موجود مثلث بندي، تحليل، ارزيابي و تفسير شده است تا روايتي تاريخي از مجموعه احمد بن موسي (ع) در دوره صفوي به دست دهد. نتايج اين پژوهش نشان مي دهد با آغاز حكومت صفويه زمينه هاي سياسي، اقتصادي، مذهبي و ... جديدي شكل گرفت كه باعث ايجاد تحولاتي در بقعه شاه چراغ شد. با تغيير سياست هاي نظام حاكم، هم چون رواج آيين تشيع، تغيير حاميان بقعه، و شكوفايي اقتصادي زمينه براي ساخت و ساز حول بقعه ايجاد شد: بناهايي با پيوندهاي مختلف با بقعه كه به منزله مجموعه اي شهري فعاليت مي كردند. با شكل گيري اين بناها و تنوع كاركردهاي شهري آن ها و به علاوه موقعيت قرارگيري آن ها در شهر، ارتباط مجموعه با شهر بيش تر شد. گسترش موقوفاتِ مجموعه نيز در شهر و بيرون از آن اين ارتباط را افزايش مي داد. بنابراين مجموعه احمد بن موسي (ع) در اين دوره با تحولات مختلف و با توجه به شرايط زمانه جايگاه جديدي در شهر شيراز پيدا كرد. كليدواژگان: بقعه احمد بن موسي (ع)، مجموعه شهري، صفويه، شيراز