كاربرد تقارن در مطالعه ي فرهنگ و باستان شناسي

تلاش هاي انجام شده در زمينه پيشرفت علوم بعد از دهه ي 1960،‏ منجر به استفاده از علوم ميان رشته اي و كاربردي در باستان شناسي گرديد. از جمله ي اين علوم،‏ انسان شناسي،‏ رياضيات و زير مجموعه ي آن هندسه است كه قدرتي بي نظير در نظم بخشي،‏ طبقه بندي و تحليل داده ها دارند. تقارن يكي از مهمترين زير شاخه هاي علم جبر است كه در عين حال يكي از مهمترين اصول هستي نيز هست. در واقع تنها خدمتي كه رياضيات به تقارن كرد فرمول بندي آن بود. در اين ميان تقارن به عنوان يك ويژگي زيستي و شناختي انسان ردپاي قابل توجهي در جوامع انساني برجاي گذاشته است. اين ويژگي شناختي علاوه بر اينكه شاخص بسيار مهمي براي مطالعه ي تطور ظرفيت شناختي و تكنولوژي گونه هاي انساني از انسان راست قامت تا انسان هوشمند هوشمند است،‏ در بقاي نسل نيز اهميت اساسي دارد. بدين ترتيب نه تنها در علوم مهندسي بلكه در علوم مربوط به مطالعه ي انسان و جوامع انساني از جمله باستان شناسي راهگشاي محققان شد. مطالعه ي تقارن در پژوهشهاي انسان شناسي و باستان شناسي جهان عمري طولاني دارد و بيش از دو دهه است كه طرح هاي متقارن منقوش بر پارچه،‏ سفال و ... نيز براي مطالعه ي «فرهنگ» و روابط بين «فرهنگ» و «جوامع» مورد توجه محققان قرار گرفته است. دليل اين امر انتقال ناخودآگاه تقارن بين نسلها و فرهنگها و جوامع در حال برهم-كنش است. با توجه به مطالعه ي حاضر مي توان خاطر نشان كرد كه تقارن براي يك فرهنگ به مثابه ي ژنهايي است كه از والدين به فرزند ميرسد زيرا تقارن همانند صفات وراثتي بين نسلها منتقل ميشود با اين تفاوت كه در نتيجه ي برهم-كنش با فرهنگهاي مجاور از يك جامعه به جامعه ي ديگر نيز اين انتقال صورت ميگيرد. اما با وجود اهميت،‏ جاي خالي آن در باستان شناسي ايران كاملا مشهود است. بنابراين در اين مقاله برآنيم ضمن بررسي انواع حالتهاي تقارن،‏ ويژگيهاي انسان شناسي و فرهنگي آن را معرفي كنيم.