مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تحليل سياست موازنه قدرت ايران در رهيافت رياليستي و نيورياليستي

چكيده فارسي :

موازنه منطقه‌اي يكي از اصلي‌ترين موضوعات مورد بحث نظريه‌پردازان روابط بين‌الملل و امنيت ملي محسوب مي‌شود. هريك از نظريه‌پردازان تلاش دارند تا جلوه‌هايي از موازنه قدرت را تبيين كنند. برخي از آنان اعتقاد دارند كه ساختار نظام بين‌الملل بدون وجود توازن، ادامه پيدا نخواهد كرد. برخي ديگر، بر اين اعتقادند كه تاكيد بر موازنه منطقه‌اي توسط قدرت‌هاي بزرگ به‌معناي ناديده گرفتن ضرورت‌هاي رفتار استراتژيك كشورهاي منطقه‌اي محسوب مي‌شود؛ بنابراين مداخله قدرت‌هاي بزرگ در فرايند توازن منطقه‌اي، شاخص‌هاي تيوريك و تحليلي موازنه‌ قدرت را ناكارآمد مي‌سازد. از سوي ديگر، ژيوپليتيسين‌ها نيز بر چگونگي تعامل نيروهاي جغرافيايي، سياسي و راهبردي تاكيد دارند. زماني‌كه مولفه‌هاي يادشده در سياست دفاعي ـ امنيتي كشورها با تغيير روبه‌رو مي‌شود، طبيعي است كه شكل‌بندي‌هاي ژيوپُليتيكي نيز با تغيير همراه خواهد شد. اين امر، موازنه قدرت منطقه‌اي را تغيير خواهد داد. اگر تغيير در موازنه قدرت، گسترده و فراگير باشد، در آن شرايط زمينه براي شكل‌گيري منازعات منطقه‌اي به‌وجود مي‌آيد؛ بنابراين ژيوپليتيسين‌ها نيز همانند نظريه‌پردازان روابط بين‌الملل بر ضرورت توازن قدرت براي تداوم تعادل و ثبات منطقه‌اي تاكيد دارند. حوزه‌هاي منطقه‌اي به‌عنوان سطح مياني منطقه ژيوپُليتيكي محسوب مي‌شوند؛ بنابراين، توازن قدرت در سطوح مياني نظام بين‌الملل در شرايطي انجام مي‌گيرد كه هيچ‌يك از بازيگران منطقه‌اي به برتري قدرت دست نيابند. اين امر، بيانگر آن است كه اگر كشوري در محيط امنيت منطقه‌اي به قدرت مازاد دست پيدا كند، در آن شرايط موازنه منطقه‌اي تغيير پيدا خواهدكرد.