غربال‌گري انبوه ژنوتيپ‌هاي مختلف برنج نسبت به كرم ساقه‌خوار نواري برنج،Chilo suppressalis (Walker) (Lep.: Pyralidae) در شرايط مزرعه

Mass screening of different rice genotypes to rice striped stem borer, Chilo suppressalis Walker (Lep.: Pyralidae), under the field condition

در اين تحقيق 98 ژنوتيپ داخلي و خارجي برنج از نظر مقاومت به كرم ساقه­خوار نواري برنج، Chilo suppressalis، در شرايط مزرعه­اي در مؤسسه تحقيقات برنج در مازندرانآمل غربال شدند. آزمايش در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در 3 تكرار انجام شد. در مرحله ي زايشي گياه برنج از هر كرت 5 بوته به طور تصادفي انتخاب و كف بر شدند. سپس درصد خوشه هاي سفيد شده، تعداد لارو بر بوته، ارتفاع بوته، قطر ساقه و تعداد ساقه در بوته اندازه گيري شدند. براساس نتايج به دست آمده، ژنوتيپ‌هاي Novator، Estrella، G2Gan74، Rashtline1، IR72860، با ميانگين 6/1، 3/2، 7/2، 8/2 و 2/3 درصد خوشه هاي سفيد شده در گروه مقاوم و ژنوتيپ هايIR72B ، IranianNewHybrid،Fars promising line،IR64MutantW وCIR50 با ميانگين 5/43، 4/43، 6/37، 8/35 و 8/34 درصد، در گروه حساس‌ قرار گرفتند. همچنين، ژنوتيپ‌هاي Novator، Estrella،G2Gan74 ، با ميانگين 1/0، 1/0و 2/0 عدد لارو بر بوته و ژنوتيپ هاي Chinesehybrid1،IR72B ، Binam با ميانگين 3/10، 7/9 و 9/8 عدد لارو به ترتيب كمترين و بيشترين تعداد لارو درون ساقه را داشتند. كوتاه ترين ارتفاع بوته، 4/74 سانتي متر؛ كمترين تعداد ساقه،13/9 عدد؛ و كمترين قطر ساقه،44/4 ميلي متر به ترتيب در ژنوتيپ هاي Rashtline1، Fars promising line، Iranian NewHybrid و بيشترين مقادير فوق 26/138سانتي متر، 6/17 عدد و 72/12 ميلي متر به ترتيب در ژنوتيپ هايTaromArg2، Sahel و Dorfak مشاهده شد. بين درصد خوشه هاي سفيد شده با تعداد لارو بر بوته و بين درصد خوشه هاي سفيد شده با تعداد ساقه در بوته همبستگي مثبت و معني داري وجود داشت، ولي بين درصد خوشه هاي سفيد شده با ارتفاع بوته و درصد خوشه هاي سفيد شده با قطر ساقه همبستگي معني داري مشاهده نشد. ژنوتيپ ها براساس تجزيه خوشه اي به دو گروه اصلي و جمعاً چهار گروه فرعي دسته‌بندي شدند. ژنوتيپ هايي كه از حساسيت كمتري برخوردار شدند. مي‌توان Novator، Estrella، Rashtline1 را ذكر نمود. هم چنين در اين بررسي 19 ژنوتيپ برنج ازجمله Novator، Estrella، MashhadDomsiah/Neda ،Rashtline1، Shirodi، Nemat، G2Gan74، IR64MutantF3076، {(A78.1/LocalAbiji)/(khazar/Tarom)}مقاوم به كرم ساقه خوار نواري شناسايي شدند كه برخي از آن ها براي مطالعات تكميلي مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

In this study, a total of 98 Iranian and exotic rice genotypes were tested for their resistance to the Striped Stem Borer, Chilo suppressalis, under field conditions in Rice Research Institute of Iran, Mazandaran branch, Amol. The experiment was carried out in a randomized complete blocks design and three replications. At the reproductive stage, five whole plants per plot were randomly selected and cut off at the base, and percent of white head, number of larvae per hill, plant height, stem diameter, and tiller number per hill were measured. The rice genotypes Novator, G2Gan74, Estrella, Rashtline1, and IR72860, had the lowest amount of percent of white head, with means of 1.6%, 2.7%, 2.3%, 2.8%, and 3.2%, respectively, and the genotypes IR72B, IranianNewHybrid, Fars promising line, IR64MutantW, IR50 had the highest amount of percent of white head with means of 43.5%, 43.4%, 37.6%, 35.8 %, and 34.8%, respectively. Moreover, genotypes Novator, Estrella and G2Gan74 had the lowest mean larvae per a whole plant (0.1, 0.1 and 0.2, respectively), while genotypes ChineseHybrid1, IR72B, and Binam had the highest mean larvae per a whole plant, with means of 10.3, 9.7, and 8.9, respectively. RashtLine1 had the lowest mean plant height (74.4 cm), Fars promising line had the lowest mean number of tillers per hill (9.13), and Iranian NewHybrid had the lowest mean stem diameter (4.44 mm). On the other hand, the TaromARG2 genotypes had the highest mean plant height (138.26 cm), Sahel had the highest mean number of tillers per hill (17.6), and Dorfak had the highest mean stem diameter (12.72 mm).There were significant correlations between percent white head and the number of larvae per a whole plant, and between percent white head and number of tillers per hill, but there no significant correlations was found with plant height and stem diameter. The rice genotypes were grouped on Ward’s clustering procedure into two main clusters, totally four subcluster. The rice genotypes such as Novator, Estrella, Rashtline1 were found to be less sensitive to Chilo suppressalis. Also, in this study, 19 rice genotypes including Novator, Estrella, G2Gan74, Rashtline1, Shirodi, Nemat, IR64MutantF3076, MashhadDomsiah/Neda, {(A78.1/LocalAbiji)/(khazar/Tarom)} were recognized as resistant genotypes at field condition. Some of them can be tested in further experiments.