بازخواني ارتباطات در ايران؛ از مفهوم وسايل ارتباط جمعي رسانه‌ها تا مطالعات رسانه‌هاي نوين

Revisiting Communication in Iran: From the Concept of “Media” and “Mass Communication Means” to “New Media Studies”

¬مقاله پيش رو مروري بر سير تحول مفهوم ارتباطات در ايران بر پايه آموزش‌هاي جديد دانشگاهي دارد. مطالعات نخستين در اين حوزه، بر دو واژه وسايل ارتباط جمعي و رسانه مبتني است كه واژه نخست، مورد تأكيد مرحوم دكتر معتمدنژاد و واژه دوم، مورد تأكيد روانشاد دكتر مجيد تهرانيان بود. اين تمايز در نامگذاري تنها از اختلاف بر سر دامنه سخت افزارها و فناوري هاي ارتباطي نشئت نمي گيرد، بلكه ناظر بر وجوه اجتماعي زبان ومعنا يافتن واژگان در اين حوزه نيز هست؛ چنانكه بر واژه رسانه در اين ميان معاني جديدي بار شد كه پيش از اين، در زبان فارسي به چشم نمي‌خورد. مقاله با مطالعه تاريخي و با روش اسنادي روند پيدايش و تحول اين مفاهيم را از ميان آثار و نوشته هاي معتمدنژاد و تهرانيان كه هر دو نقش مؤسس در آموزش و پژوهش ارتباطات در ايران دارند، واكاويده و به اعتبار تأسيس دانشكده علوم ارتباطات و راه اندازي فصلنامه مطالعات رسانه هاي نوين ، انتظار هاي جديد از دانش ارتباطات و رسانه‌هاي نوين را مطرح كرده است. نويسنده در اين مقاله بر اساس مطالعه اي تاريخي و تطبيقي نتيجه مي گيرد كه در مطالعات رسانه هاي نوين بايد هر دو وجه سخت افزاري و نرم افزاري تحولات جديد را در تمامي‌سطوح رسانه اي و ارتباطي مد نظر قرار داد.

This article is a review of the trajectory of the concept of communication through academic teachings in Iran. First studies in this field were based on the two terms of “mass communication means” and “media”. The first was accepted by late Dr. Mo'tamedNezhad and the latter was accepted by late Dr. Majid Tehranian. This difference in the choosing of the words did not come solely from a difference on the hardware and the communication technologies; it’s also related to social aspects of language and the way terms are filled with meanings. The word equivalent to “media” in Farsi was filled with meanings that didn’t exist in Farsi before. The study uses the related history and documents to explore the evolution of the concepts through the works of Mo'tamedNezhad and Tehranian who were both the founders of communication studies in Iran. Referring to the foundation of the Faculty of Communication Sciences and the launch of the quarterly journal of “New Media Studies”, I will discuss the new expectation from the science of communication and the new media. I will do a comparative historical work to argue that in the study of new media, both hardware and software evolutions in the field of media and communication should be considered.