تكرار و واج آرايي

اين مقاله بر آن است آن گروه از آرايه هاي ادبي مندرج در كتاب هاي درسي ادبيات دوره متوسطه را كه هم بسيار پركاربردند و هم عناصر اصلي سازنده آنها بر تكرار واك ها استوار شده است، بررسي نمايد. در آغاز مقاله بر اين نكته اساسي تاكيد مي شود كه تمام آنچه آرايه هاي لفظي ناميده ميشود، در حقيقت چيزي جز تكرارهاي هنري يا واج آرايي نيست. وجه مشترك همه آنها تكرار واك هاست كه شاعران با ترفندهاي ويژه اي آنها را در اشعار خود به كار گرفته اند. در آرايه «تكرار» شاعر واك ها را با آزادي كامل در هر جاي مصراع و بيت كه بخواهد، تكرار مي كند اما در جناس ها، قلب، اشتقاق، تصدير، و ... واك ها را با قانون مندي ويژه اي از مصراع و بيت به كار مي گيرد. براي مثال، در جناس، واك ها در واژه هاي قرينه تكرار مي شوند ، در اشتقاق يا قلب با جابه جايي به كار مي روند، و در تصدير به صورت واژه هايي در جاهاي خاصي از ابيات تكرار مي شوند. همه اين شيوه ها و شگردهاي تكرار، براي آفرينش مضامين و آرايش مظاهر سخن در كتاب هاي درسي ادبيات به كار گرفته شده اند و در شعر، موسيقي دروني و معنوي ابيات را تقويت مي كنند.