بررسي تنوع ژنتيكي بز كركي رائيني با استفاده از روش تحليل شجره

سابقه و هدف: بز كركی رائینی از مهمترین نژادهای بز در ایران است. این پژوهش با هدف بررسی تنوع و ساختار ژنتیكی بز كركی رائینی با استفاده از روش تحلیل شجره انجام شد. با تحلیل شجرهی یك جمعیت میتوان برخی فراسنجه های مؤثر بر تنوع ژنتیكی را محاسبه كرد. همچنین با شناخت این فراسنجه ها میتوان راهكارهایی مناسب برای كنترل همخونی و از دست رفتن تنوع ژنتیكی در جمعیت های مورد مطالعه ارائه نمود. مواد و روشها: اطلاعات مورد استفاده مربوط به 7264 رأس حیوان حاصل از 293 پدر و 2057 مادر میباشد كه طی سالهای 1369 تا 1390 در ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد بز كركی رائینی شهرستان بافت واقع در استان كرمان جمع آوری شده بود. برای برآورد ضریب همخونی از نرم افزار سیافسی و برای سایر تحلیل های شجره از نرم افزار اندوگ (نسخه 8/4) استفاده شد. ركوردهای جمع آوری شده برای برآورد میزان همخونی، متوسط هم تباری، متوسط رابطه خویشاوندی، اندازه ی مؤثر جمعیت، فراسنجه های حاصل از تحلیل احتمال منشأ ژن و فاصله نسل مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: میانگین فاصله نسل در مدت زمان مورد مطالعه این جمعیت 93/3 سال بود. همچنین میانگین فاصله نسل در مسیر تولیدمثلی بز نر– نتاج بیشتر از مسیرهای بز ماده – نتاج بود. متوسط همتباری موجود در این جمعیت 012/0 درصد برآورد گردید. میزان همخونی در كل جمعیت و در بین حیوانات همخون به ترتیب 08/0 و 5/3 درصد محاسبه شد. حیوانات همخون بخش كوچكی از این جمعیت و حدود 2 درصد افراد این جمعیت را شامل می‌شدند. بیشترین مقدار همخونی 25 درصد و بیشترین حیوانات همخون را حیوانات با ضریب همخونی تا 5 درصد تشكیل میدادند. نرخ افزایش همخونی سالیانه 004/0 درصد در این جمعیت وجود داشت كه با توجه به فاصله نسل 93/3 سال میتواند افزایش همخونی 015/0 درصدی به ازای هر نسل را ایجاد كند. متوسط رابطه خویشاوندی جامعه 24/0 درصد بود. اندازهگیری متوسط رابطه خویشاوندی میان بزهای نر و ماده به منظور پیشبینی سطوح آینده همخونی جمعیت میباشد. تعداد كل حیوانات بنیانگذار، تعداد مؤثر حیوانات بنیانگذار، تعداد مؤثر اجداد و تعداد مؤثر ژنوم حیوانات بنیانگذار به ترتیب 1227، 251، 232 و 240 رأس به دست آمد. اندازه ی مؤثر جمعیت نیز 191 رأس محاسبه شد. نتیجه گیری: اندازهی مؤثر جمعیت در طی سالهای مورد مطالعه دارای سیر نزولی بود ولی نسبت به تعداد پیشنهادی سازمان خوار و بار جهانی كه حداقل تعداد اندازه ی مؤثر جمعیت نباید كمتر از 50 رأس باشد، اندازهی مؤثر جمعیت در بز كركی رائینی در وضعیت مطلوبی قرار دارد. ولی اگر همین روند كاهش اندازه ی مؤثر جمعیت ادامه داشته باشد در نسلهای آینده به مقادیر بحرانی نزدیك خواهد شد. به طوركلی نتیجه گیری میشود كه میزان مشاركت حیوانات بنیانگذار در ایجاد جمعیت كنونی به علت اجرای برنامه ی انتخاب نامتعادل بوده كه سبب كاهش تنوع ژنتیكی در این جمعیت شده است. همچنین در مقایسه با سایر نژادهای مورد بررسی ایرانی و خارجی، تنوع ژنتیكی این جمعیت در وضعیت نسبتاً خوبی قرار دارد.