تعيين مناسب ترين سن جايگزيني گاوهاي شيري استان اردبيل با استفاده از برنامه ريزي پوياي احتمالي

سابقه و هدف: هدف از این مطالعه تعیین مناسب‌ترین زمان جایگزینی گاوهای شیری با استفاده از مدل‌ برنامه‌ریزی‌ پویا در شرایط عدم قطعیت وضعیت سامانه تولید می‌باشد.یكی از مهمترین تصمیم‌های مدیریتی موثر بر سود دامداری، جایگزینی به موقع گاوشیری با تلیسه جوان است. اساس تصمیم گیری برای جایگزین كردن یك گاو شیری كه چندین دوره شیردهی در گله تولید می نماید با یك تلیسه كه به تازگی اولین زایش خود را پشت سر گذاشته و شروع به شیردهی كرده مقایسه ارزش حال این دو گزینه است. بطوریكه اگر ارزش حال انتظاری گاو شیری موجود در گله از یك تلیسه كمتر شود تصمیم به جایگزینی گرفته می شود. در غیر اینصورت گاو شیری حداقل یك دوره دیگر در گله باقی خواهد ماند تا در ابتدای دوره بعد برای آن تصمیم گیری شود. در برنامه‌ریزی پویای احتمالی جهت‌گیری به سمتی است كه در نهایت بتوان عدم قطعیت‌های موجود در تحلیل را به نحو موثرتری در فرایند تصمیم‌گیری دخالت داد. مواد و روش ها: با استفاده از روش تحلیل سامانه، سامانه اقتصادی گله گاو شیری به مولفه‌های درآمدی و هزینه ای تجزیه شده و هر كدام از این مولفه‌ها نیز به زیر بخش های دیگری تقسیم شدند. سپس با بهره گیری از مدلهای ریاضی و به كمك زبان برنامه نویسی متلب نسبت به شبیه‌سازی یك مدل زیست اقتصادی اقدام شد. مؤلفه درآمد مشتمل بر درآمد‌های حاصل از فروش شیر، فروش تلیسه مازاد، گوساله نر، گاوهای حذفی و هزینه‌ها شامل تغذیه، مدیریت و هزینه‌ ثابت بودند. هزینه‌های مدیریت نیز شامل هزینه بهداشت و درمان، نیروی انسانی و تولید‌مثل بودند كه به عنوان پارامترهای ورودی مدل استفاده شدند. به منظور تصمیم گیری بهینه برای نگهداری یا جایگزینی گاوهای شیری از روش برنامه ریزی پویای احتمالی استفاده شد. تابع هدف حداكثر سازی ارزش حال خالص دام در یك افق برنامه ریزی با 10 دوره‌ی شیردهی بود. گاو شیری با متغیرهای حالت شامل دوره شیردهی، ظرفیت تولید شیر و حالات مختلف تأخیر در آبستن شدن تعریف گردید. در هر مرحله گاوهای شیری به وسیله متغیرهای وضیعتی شامل توان تولیدی در 3 سطح (كم تولید، متوسط و پر تولید) و عملكرد تولید مثلی در 4 سطح با فاصله زایش 410، 450، 490 و 530 روز طبقه بندی شدند. یافته ها: نتایج بررسی نشان داد كه برای یك گاو شیرده به‌ازای تأخیر 40، 80 و 120 روز در آبستنی نسبت به وضعیت ایده‌آل 410 روز، به ترتیب 4/3549666، 8/6020255 و 3/10382976 ریال زیان اقتصادی حاصل شد. نتایج مدل در حالت عدم قطعیت سامانه تولید نشان داد كه نگهداری گاوهای شیری پر‌تولید تا شكم هشتم توجیه اقتصادی داشته و نگهداری گاوهای كم‌تولید و متوسط تولید توصیه نمی‌شود. عمر بهینه تعیین شده توسط برنامه‌ریزی‌ پویا با استفاده از شبیه سازی ماركف معادل 75/4 سال و نرخ جایگزینی برابر 21 درصد حاصل گردید. نتیجه گیری: در بسیاری از گاوداریها نرخ جایگزینی سالیانه را محاسبه و درصد گاوهای حذف شده را مشخص می نمایند. در صورتیكه برای بهبود تصمیمات حذف یك مطالعه آینده نگر لازم است كه بتواند موجب تصمیمات حذف متفاوت توسط تولید كنندگان شود. بطوری كه لازمه تعیین زمان بهینه برای حذف گاوها محاسبه همزمان چندین متغیر بیولوژیكی ‌و‌ اقتصادی است. با بكار گیری استراتژی جایگزینی بهینه دام می توان ضمن دستیابی به سود بیشتر الگوهای مدیریتی مناسبتری را در اختیار مدیران واحد های دامی در جهت تصمیم گیری بهتر قرار داد تا منجر به افزایش بهره وری در واحدهای تولیدی گردد.