بررسي ابتكارات فقهي سيد مصطفي خميني در باب بيع با رويكردي بر ديدگاه‌هاي امام خميني(س)

A Study of Jurisprudential Innovations of Seyed Mostafa Khomeini about Transaction with Emphasis on Imam Khomeini’s Viewpoints

‌ سيد مصطفي خميني يكي از فقهاي توانمندي بود كه شاخصه عمده آثار وي، نقد اجتهادي آراي ديگر فقها و حاشيه نگاران، دقّت نظر عميق و طرح اشكال و پاسخ به اشكالات به صورت علمي است. از جمله ارزشمندترين آثار ايشان كه از حيث اسلوب و شيوه بررسي و نقد اجتهادي آرا كم نظير مي باشد، كتاب البيع است كه نويسنده در آن بيشتر به طرح نظرات امام خميني پرداخته و با حريّت فكري خود توانسته گاه نظرات امام را تاييد و گاه مورد نقد قرار داده و ردّ كند. شناخت بيع به وسيله آثار آن، اصالت دادن به معاطات در عقود، عدم شمول آيه بيع نسبت به مقوله معاطات، درستي استناد به حديث سلطنت بر صحّت معاطات، حكومت نداشتن قاعده «لا حرج» بر احكام عقلايي و انتخاب بالاترين قيمت تا روز دفع در باب ضمان و تعيين وضعيت جنسي كه تلف شده است، از مهم ترين نوآوري ها و نظرات اختصاصي ايشان در باب بيع به شمار مي روند. در اين نوشتار كه به صورت توصيفي ـ تحليلي صورت پذيرفته، با طرح مقايسه اي برخي ديدگاه هاي ديگر فقها به ويژه نظرات امام خميني، به بررسي، نقد، تاييد يا رد آنها از زاويه ديد سيّد مصطفي خميني پرداخته شده است.

Seyed Mostafa Khomeini was an able jurisprudent whose main characteristics were: critical study of the inferential viewpoints of other jurisprudents; precision; and raising issues and providing scholarly answers to them. One of his works, Kitab ul-Bai’ (Book of Transactions), is unique regarding the style and method of critical study of inferential decrees. Through his intellectual freedom, the Mostafa Khomeini studied Imam Khomeini’s viewpoints and either acknowledged or rejected them. Understanding the concept of transaction through its effects, giving originality to mu’atat in contracts, lack of application of the verse bai’ to the issue of mu’atat, reference to the tradition of saltanat regarding correctness of mu’atat, lack of domination of the rule of “No Duress” over rational verdicts and the selection of the highest price until the day of termination regarding guarantee and determination of the condition of wasted property are among his exclusive innovations regarding transaction. The present paper is an attempt to comparatively study the viewpoints of other jurisprudents, particularly Imam Khomeini, and also to study them critically from the viewpoint of Seyed Mostafa Khomeini